Тркалезна маса на „ПРО-ЗА Балкан“: Како писатели можеме да ги освестуваме луѓето дека живееме во дистопија

Како дистопијата ја победи утопијата во современиот свет? Каква е улогата на литературата денес како вечна форма на отпор чија смисла е да ги менува нештата? И колку вербата дека можете да ги менувате нештата ќе ве доведат до крајната цел? Ова се дел од размислите на писателите што синоќа учествуваа на тркалезната маса „Литературата како форма на отпор“ што се одржа во рамките на 12. издание на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ во просториите на Јуроп хаус во Скопје. На дискусијата учествуваа лауреатот на фестивалот, српскиот писател Владимир Пиштало, хрватскиот новинар и писател Борис Дежуловиќ, Ненад Шапоња од Србија, Мајда Корен од Словенија, Мајк Дауни од Велика Британија и нашиот новинар и во последните години писател, Ѕвездан Георгиевски. Поради болест Рене Карабаш и Виолета Танчева-Златева не учествуваа на тркалезната маса, но присутни беа гостите од 11. Скопје фелоушип програма.

Увод во дебатата даде Дејан Трајкоски, идеен творец и директор на фестивалот кој цитираше дел од говорот на писателот Миљенко Јерговиќ пред две и пол недели на фестивал во Словенија:

'Судејќи по тоа што сме живи, ние сме потомци на убијци, а не на нивните жртви. Ви благодарам што ме доведовте на ова место и нема да ме убиете како јас што ве убивав вас.' Овие зборови за смрт, убиство и простување не се искажани од автор од третиот свет, туку од автор што живее во земја-членка на ЕУ и добива награда во друга земја-членка на ЕУ. Во овие две реченици од генијалниот говор е скриена најголемата тајна кажана низ поетска, метафорична форма. Ако се разложат, тие се тотално антиничеански, зашто Ниче се борел за отфрлање на афектот на вината, а тука имаме тотална спротивност кога авторот ја признал вината што можеби не ја ни сторил? Зошто?! Дали е тоа негова Гандиевско-теолошка порака дека во ова време сите треба да истапиме на радикален начин како форма на отпор кон сè што се случуваше во минатото и на овие простори, а се случуваат и денес – рече Трајкоски.

На неговите зборови се надоврза модераторот Владимир Јанковски, и самиот наградуван писател кој ја конципираше темата на тркалезната маса. Предност му даде на лауреатот Пиштало, цитирајќи го: „Книгите се место на смислата и вистината. Смислата грее, вистината оживува...“ На прашањето дали чинот на пишување во суштина е радикален и револуционерен чин на несогласување со светот, Пиштало е дециден дека на почетокот клучна е таа улога на незадоволство.

Кога си млад, сите те нервираат. Како во песната I Don’t Like Mondays (Не ми се допаѓаат понеделниците н.з.). Тоа незадоволство и нелагодност ми се многу познати. Во комунизмот секогаш зборуваа за еден термин – анархосиндикализам. Не ги разбирав, што зборувате луѓе? Ајде да веруваме во тоа што зборуваме и да почнеме да ги разбираме нештата. Поезијата е доказ колку зборовите можат да бидат вистинити. Јазикот може да биде стварен. Најважна работа е да се користат вистински зборови кои го оживуваат нештото – вели Пиштало.

Јанковски направи споредба помеѓу жанровите утопија и дистопија, првиот да создава алтернативен свет, вториот како модел преку кој авторите често се обидуваат да разобличат тоталистаристички општества. Дежуловиќ се надоврза велејќи дека утопија беше романтичниот жанр на минатиот век.

[caption id="attachment_817014" align="alignnone" width="750"] Борис Дежуловиќ: Тоа што можеме да го правиме како писатели е да ги освестуваме луѓето дека живееме во дистопија / Фото: ПРО-За Балкан[/caption]

Комунизмот е прекрасна утопија. Невозможно е човечкото суштество да знае да дели. Жанрот на 21 век е дистопија, дури и како фантазија. Пред многу години кога замислувавме како ќе биде после 2000-та, го замислувавме токму вака, како денес, свет со милион камери што постојано ве снимаат. Нè уверија дека ја сакаме оваа дистопија. Кина создаде таков свет за милиони луѓе. Трамп самиот по себе е дистопија. Да го замислевме интернетот пред 150 години ќе се ужасневме од самата помисла, денес го прифаќаме како нормален. Тоа што можеме да го правиме како писатели е да ги освестуваме луѓето дека живееме во дистопија – рече Дежуловиќ, цитирајќи го Алдус Хаксли: „Не се плашам од општество во кое се книгите забранети, туку од општество каде никој не сака да чита.“

На него се надоврза Шапоња кој верува дека постои и друга алтернатива. Писателите пишуваат од отпор кон светот. Живеат во свет на стереотипи, но тие не припаѓаат на нивната душа.

За писателот е важно во просторот на јазикот да може да говори за својата душа. Тоа е мој став и веројатно поради тоа успевам да го игнорирам овој свет. Тоа не е единствен свет. Јас избирам да живеам во поинаков свет. Се разбира тоа има цена – цената на секојдневието која мораш да ја платиш. Но, имаме љубов, тоа се 10 отсто од нас кои живееме во овој свет. Нашиот проблем е што сме ограничени на 5 сетила и не ја перципираме стварноста. Борис зборува за дистопијата и тоа е систем, банален, тоа е баналноста која боли. Писателот е тука да се извлече од неа ако може. Оттаму ќе излеземе во реалност и ќе бидеме казнети. Но, што да правиме?! Ние живееме за тој миг – вели Шапоња.

Отпорот е клучeн за работата на Мајк Дауни и на полето на филмот и во литературата. Двете уметности се многу различни, зашто филмот е индустрија, фабрика, „стрејт“ работа во која се прават пари. Со литературата е понаку, а тоа особено се чувствува преку публиката. Но, и филмот и литературата имаат моќ да запалат искра, да покренат движење.

И правење графити е форма на отпор. Секогаш е отпор и секогаш иницира промена, без оглед дали се работи за поединец или за група – вели Дауни.

[caption id="attachment_817013" align="alignnone" width="750"] Мајда Корен од Словенија и Мајк Дауни од Велика Британија /фото: ПРО-За Балкан[/caption]

Како пример тој го посочи филмот што го продуцирал „Зелената граница“ на полската режисерка Агњешка Холанд кој влијаеше на политичките случувања во Полска.

Еден месец пред изборите во Полска, луѓе одеа да гледаат радикален филм кој направи мал, но важен импакт во исходот на изборите. Има смисла во овој ангажман, солидарност е во прашање и личниот придонес во политичките промени. Глобалниот капитализам создаде неодржлив систем, нездрав за луѓето. Мора да веруваме дека сме носители на промената. Не ми е грижа дали е така, сакам да верувам во тоа – вели Дауни.

Мајда Корен пишува за деца и за адолесценти. Таа смета дека многу е важно младите да читаат. Книгите за деца не се само неколку реченици и слики. Важно е што има помеѓу линиите.

Децата треба да размислуваат што читаат, не само да читаат – вели таа.

Ѕвездан Георгиевски, писател, колумнист и политички коментатор почнал да пишува пред неколку години. На прашањето каде го лоцира расчекорот помеѓу колумнистичката и прозната поетика, тој вели:

Новинарство е занает кој се однесува на сега и овде и треба да го менува светот. Литературата треба да биде нешто што ќе трае подолго – вели тој.

Низ дебатата Дауни потенцира дека стравува за иднината на отпорот како форма. Средната класа во општествата веќе не постои, а младите со потенцијал имаат родители кои не можат да ги финансираат. Пиштало раскажа интересна анегдота со познатиот поет Чарлс Симиќ, негов близок пријател, добитник на Пулицеровата награда, на „Златен венец“ на Струшките вечери на поезијата и на многу други. Симиќ, универзитетски прфесор во САД со години најавувал дека ќе замине во пензија.

[caption id="attachment_817016" align="alignnone" width="750"] Владимир Пиштало, годинашен добитник на наградата „Прозарт“ / Фото: ПРО-За Балкан[/caption]

Замина кога му се падна група постдипломци студенти каде никој не знаел кој е Џек Николсон – рече Пиштало.

Навраќајќи се на дистопијата што ја живееме Дежуловиќ се осврна на изборната трка во САД кога кандидади беа Хилари Клинтон и Доналд Трамп.

Постои ли погенијален пример за дистопија – петмина „клинци“, некаде во Македонија, во подрум во Велес, масовно продуцураат лажни вести за американски сајтови и дистописката победа на некој идиот со портокалова коса во Америка!

Сличен пример со ширењето лажни вести за време на пандемијата раскажа и Шапоња. Дауни се надоврза дека за време на пандемијата многумина режисери почнале да пишуваат: Квентин Тарантино, браќата Коен, Оливер Стоун.

Сега писателите ќе почнат да снимаат филмови – заврши Дежуловиќ.

На програмата на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ вечерва во 20 часот во Даут-пашиниот амам ќе му биде врачена наградата „Прозарт“ на Владимир Пиштало, а ќе бидат претставени и писателите Ненад Шапоња, Мајда Корен, Мајк Дауни и Виолета Танчева-Златкова.

[caption id="attachment_817012" align="alignnone" width="750"] На програмата на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ вечерва во 20 часот во Даут-пашиниот амам ќе му биде врачена наградата „Прозарт“ на Владимир Пиштало / фото: ПРО-За Балкан[/caption]

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура и туризам, „Традуки“, Амбасадата на Србија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, КУД Содобност, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Амбасада на Грција, библиотеката „Браќа Миладиновци“.

The post Жанрот на 21 век е дистопија, дури и како фантазија appeared first on Република.

Во последно време сè повеќе размислувам дека единствените машки писатели што ми се допаѓаат се феминистки во нивното пишување и размислување. И тоа е толку секси и толку добро што надежта за 'храбриот нов свет' во мене повторно се раѓа, вели во интервју за „Република“ бугарската писателка Рене Карабаш, која е гостинкка на 12. издание на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ кој почнува вечерва во 20 часот во Даут Пашин амам во Скопје.

На македонската читателска публика Карабаш ѝ е позната преку делото „Остајница“, за кое таа доби престижни награди, а во разговор за „Република“ вели дека корицата на романот преведен на македонски јазик ѝ е една од најомилените.

Рене Карабаш (Ирена Иванова, 1989) е наградувана писателка, актерка, сценаристка и поетеса. За нејзината главна улога во филмот „Безбожник“, таа освои голем број награди за најдобра актерка на европските фестивали: „Сребрен леопард“ во Локарно, „Алуминиумски коњ“ во Стокхолм, „Срцето на Сараево“ итн. Дебитантскиот роман на Рене „Онаа што останува“ ја доби престижната книжевна награда „Елиас Канети“ и била номинирана за наградата Роман на годината и Националната книжевна награда „Перото“.

Во декември 2023 година, францускиот превод на романот од страна на Мари-Вринат Никлов беше награден со Француската ПЕН награда. Англиски извадок од насловот беше награден со наградата за превод на Gulf Coast Journal за 2023 година. „Таа што останува“ веќе е објавен на арапски, француски, полски, босански и македонски јазик, а правата се продаваат во Бразил, САД, Италија, Србија и Грција. Во тек е киноадаптација на романот. Филмот ќе се снима во 2025 година во копродукција со Албанија, Германија, Италија и Романија.

Рене е сценарист на драмската серија „Ние, брановите“, што в година ќе се прикажува на Бугарската национална телевизија. Таа е основач на „The Rabbit Hole“ – академија за креативно пишување, која ги прибира како предавачи некои од најистакнатите писатели во Бугарија.

Ирена Иванова, родена 1989 година, сега Рене Карабаш, е поетеса, наградувана писателка, позната актерка, драматруг, која пишува сценарио за нова тв-серија. Со која Рене ви е најпријатно да се дружите?

КАРАБАШ: Сакам да комуницирам со која било Рене од наведените. Но, ми се чини, најмногу сакам да комуницирам со таа Рене која стои зад секоја од нив. Таа е раката што се лизга во овие различни ракавици и создава преку нив. Оваа Рене ми е омилена и најважна.

Каков е вашиот став за тоа дали литературата може да се дели на машка и женска? Односно дали сметате дека постои таканаречено женско писмо? Треба и уметноста да има такви поделби?

КАРАБАШ: За мене уметноста не треба да се дели на машка и женска. Мора да биде андрогена, како самиот Бог, кој во себе носи машка и женска енергија. Секој писател мора да ги совлада овие две креативни енергии во себе и да знае како да ги користи. Поделбата на литературата, уметноста, на машка и на женска ја омаловажува до ниво што автоматски ѝ ја одзема нејзината длабочина: 'Ова е напишано од жена, ова е напишано од маж'. И? Според мене, најважно е дали текстот има  божествена енергија во себе и дали го допира читателот. Ова е единствениот критеритум според кој мора да дефинираме едно дело.

Зошто Рене Карабаш? Како го одбравте ова име? Има ли некаква приказна?

КАРАБАШ: Карабаш е презимето на мајка ми. Таа ми раскажуваше многу за мојот прадедо Карабаша, кој стопанисувал со стотици декари шума и вршел многу важна работа. Кога мајка ми се омажи за татко ми, го зеде неговото презиме и нејзиното семејство беше заборавено. И, како на шега, решив да го земам ова презиме како писателски псевдоним, а и како симбол на оние предци кои живееле пред мене и кои верувам дека ќе ми помогнат. А Рене се појави кога се вратив од Франција, каде што студирав. Моите пријатели почнаа да ме викаат Рене и така се роди Рене Карабаш.

ПРО-За Балкан кој се одржува по 12. пат во Скопје се етаблираше како еден од најзначајните Фестивали во регионот кој го следи пулсот на времето во кое живееме. Гостите внимателно одбрани, секој мајстор во пишувањето. Што очекувате од ова издание на Про-За Балкан?

КАРАБАШ: Многу слушав за овој Фестивал и знам дека секоја година собира големи писатели, издавачи и агенти од целиот свет и регионот. За мене е вистинска чест што сум дел од фестивалската програма. Очекувам да запознаам интересни писатели, издавачи. Некои ги знам од други фестивали на кои сум била, некои не ги познавам, но најважно е што ќе бидам дел од нешто што нè зближува како луѓе, а не нè разделува.

Вашето најпознато дело „Остајница“ за кое добивте многубројни престижни награди е преведено на македонски јазик. Како ви оди соработката со македонските издавачи? Може ли да очекуваме нов превод на некое од вашите дела?

КАРАБАШ: Исклучително сум среќа што Михајло Свидерски е мојот македонски издавач и преведувач на мојот роман. Освен што е добар издавач и преведувач, Михајло е и многу добар писател, што е голем плус, особено за преведување на книга како мојата, напишана како една долга поема. Овде првпат споделувам дека корицата на македонското издание на мојот роман, е една од моите омилени корици некогаш објавени. Може да кажам и најомилена. Се надевам дека „Остајница“ ќе допре до срцата на македонските читатели и наскоро и други мои дела ќе бидат објавени на македонски јазик.

Про-За Балкан ги слави различностите на писателите во регионот и идејата е дека различносите треба и не привлекуваат, а не не одалечуваат. Што мислите Вие?

КАРАБАШ: Апсолутно се согласувам. Има доволно итни прашања и конфликти кои можат постојано да нè отуѓуваат и разделуваат. А моќта на литературата е токму во ова - да гради мостови меѓу луѓето, а не да ги уништува. Добро е да се организираат вакви настани и фестивали кои прикажуваат различни уметници по пол, раса, националност, сексуалност итн бидејќи различноста го прави светот поубав и побогат. И кога сите овие 'различни' луѓе ќе се соберат на едно место, разбираме колку сме сите исти. На крајот на краиштата, сите сме направени од ѕвездена прашина. И ќе бидеме прашина еден ден.

Треба ли писателките да ја скратат косата, да дадат заклетва и да облечат машка облека за да се чуе нивниот глас во светот на книжевноста?

КАРАБАШ: Не. Тие треба да пишуваат со својата женска ранливост за оние кои тоа го прават, а со тоа сакаат да станат еднакви со мажите. Покрај тоа што се збунети писателки, тие треба да бидат и активни граѓанки кои слободно зборуваат и пишуваат за родовата нееднаквост. Жените имаат многу работа со правата кои толку долго им биле ускратувани. Затоа треба да разговараме. И феминистките не треба да се гледаат како бесни жени со хормонални проблеми подготвени да го убијат секој маж што ќе им се најде на патот. Напротив. Целта на феминизмот е да го врати местото на жената, а тоа не е ни над ни под мажите. Во последно време сè повеќе размислувам дека единствените машки писатели што ми се допаѓаат се феминистки во нивното пишување и размислување. И тоа е толку секси и толку добро што надежта за 'храбриот нов свет' во мене повторно се раѓа.

Разговараше: Александра М. Бундалевска

The post Поделбата на литературата на машка и на женска ја омаловажува до ниво што автоматски ѝ ја одзема нејзината длабочина appeared first on Република.

Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ ќе биде отворен вечерва, (недела, 15 септември) во 20 часот во Даут-пашиниот амам во Скопје. Врвни автори од регионот како Борис Дежуловиќ од Хрватска, лауреатот на наградата „Прозарт“ за 2024 година, Владимир Пиштало од Србија, Рене Карабаш од Бугарија, како и домашни автори се гости на фестивалот, што ќе трае до 17 септември.

На првата фестивалска вечер, Дежуловиќ ќе биде во друштво со Карабаш и домашниот автор Ѕвездан Георгиевски. Со нив ќе разговараат Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски.

Борис Дежуловиќ ја започнал својата новинарска кариера во 1977 година, работејќи како уредник на списанието „Омладинска искра“. Работел како новинар во „Неделна Далмација“, а потоа бил репортер и коментатор за „Слободна Далмација“. Во 1988 година, заедно со Виктор Иванчиќ и Предраг Лучиќ, го основаат сатиричниот додаток во „Неделна Далмација“, „Ферал Трибјун“, кој подоцна станува независен сатирично – политички неделник. Тој го напушта „Ферал“ во 1999 година и станува колумнист за „Глобус“ и други публикации кои ги издава „Холдинг Европа прес“. Од 2015 година пишува за „Новости“, неделниот магазин на Српскиот национален совет. Дежуловиќ, исто така, бил соработник и редовен колумнист за многу балкански регионални медиуми, од љубљанскиот словенечки дневен весник „Дневник“ и порталот N1, а пишувал и за многу други регионални медиуми.

Од страна на Хрватското новинарско здружение два пати е прогласуван за новинар на годината (и тоа во 2004 и 2022 година), а во 2014 година ја добива Европската новинарска награда за најдобар коментатор.

Тој е автор на романите „Christkind“ „Јебо сад хилјаду динара“, „Песни од Лора“, книга со кратки раскази „Подглавникова бактерија“, и романот за деца и млади „Животот и сонот на лебарката Жастомир“. Коавтор е на неколку прозни збирки и монографии, автор на сценариото за документарниот филм „Градителскиот дневник“ (2007) од Јасмила Жбаниќ. Дежуловиќ подготвил избор од неговите колумни во неколку тома и ја уредувал Антологијата на современата хрватска глупост (Библиотека Ферал трибјун, 1999) со Предраг Лучиќ, а го уредувал и Либрето на нашето мало пристаниште Миленко Смоје.

Рене Карабаш (Ирена Иванова, 1989) е писателка, сценаристка и поетеса. За нејзината главна улога во филмот „Безбожник“, таа освои голем број награди за најдобра актерка на европските фестивали: „Сребрен леопард“ во Локарно, „Алуминиумски коњ“ во Стокхолм, „Срцето на Сараево“ итн. Дебитантскиот роман на Рене „Онаа што останува“ ја доби престижната книжевна награда „Елиас Канети“ и била номинирана за наградата Роман на годината и Националната книжевна награда „Перото“.

Во декември 2023 година, францускиот превод на романот од страна на Мари-Вринат Никлов беше награден со Француската ПЕН награда. Англиски извадок од насловот беше награден со наградата за превод на Gulf Coast Journal за 2023 година. „Таа што останува“ веќе е објавен на арапски, француски, полски, босански и македонски јазик, а правата се продаваат во Бразил, САД, Италија, Србија и Грција. Во тек е киноадаптација на романот. Филмот ќе се снима во 2025 година во копродукција со Албанија, Германија, Италија и Романија.

Рене е сценарист на драмската серија „Ние, брановите“, што в година ќе се прикажува на Бугарската национална телевизија. Таа е основач на „The Rabbit Hole“ – академија за креативно пишување, која ги прибира како предавачи некои од најистакнатите писатели во Бугарија.

Ѕвездан Георгиевски работел како новинар во повеќе редакции: „Нова Македонија“, „Пулс“, „Утрински весник“, „Глобус“… Еден е од основачите на „Канал 4“, првото приватно радио во Македонија. Основач е на наградата „Роман на годината“ што своевремено ја доделуваше „Утрински весник“, а сега ја доделува Фондацијата за унапредување и промоција на културните вредности „Славко Јаневски“.

Ги објавил: „Недела дена во животот и смртта на Гроздан“ ( роман, „Темплум“, 2016), „Урбани топоними“ (есеи, „Темплум“ 2018), „Да не бидам покусо“ (раскази, „Просветно дело“, 2018), „Плачеш како кит“ (роман, „Бегемот“, 2023) и „Базирано врз речиси вистинити настани“ (записи, „Бегемот“ 2024). Автор е на сценарија за краткометражни и среднометражни документарни филмови за Скопје. Преведува од јазизите на некогашните југословенски републики. Во моментот работи како извршен директор на Фондацијата „Славко Јаневски“.

Гости на отворањето ќе бидат и членови на програмата „Скопје фелоушип“ – една од влијателните имиња во европското издаваштво, Катарина Луа ван Хоф, поранешна шефица на одделот за странска литература во францускиот гигант „Галимар“, еден од најистакнатите издавачки директори во Обединетите Арапски Емирати, Тамер Саид, соосновачот на грчкиот „Вакхикон“, Несторас Пулакос, кој ја издаде на грчки Лидија Димковска, претставничка од француската агенција #BAM, Лали Бернар, Јоана Јежорна-Крамаж од издавачката куќа „Познан“ од Полска, Рикардо Лопез од шпанското издаваштво „Арменија“, Катја Кац од КУД „Содобност Интернационал“ од Словенија и литературниот скаут Валерија Паолини од Италија.

На вториот фестивалски ден, на 16 септември во 13.30 часот во Бугарскиот културно-информативен центар ќе се одржи традиционалната средба на членовите на програмата „Скопје фелоушип“ со претставници на Македонската асоцијација на издавачи.

Вечерта во 20 часот во Europe House Скопје ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литературата како форма на отпор“, на која ќе учествуваат гостите писатели, а ќе ја модерира Владимир Јанковски. Претходно, во ЈУ Градска библиотека „Браќа Миладиновци“ ќе се одржи средба на деца со словенечката писателка на книги за деца и адолесценти, Мајда Корен. Писателката ќе одржи средба со деца и во ООУ „Вера Циривири Трена“ во Скопје следниот ден.

На 17 септември, на гостите издавачи и литературни агенти ќе им биде претставен конкурсот на Министерство за култура за финансирање преводи на странски издавачи на Министерството за култура.

Посебна книжевна средба со Ван Хоф и Бернар е закажана во 17 часот во Француски институт во Скопје.

Наградата „Прозарт“, што фестивалот по 12. пат ја доделува на истакнат автор за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, ќе му биде врачена на српскиот писател Владимир Пиштало на затворањето на фестивалот на 17 септември. Со Пиштало, британскиот писател, филмски продуцент и актуелен претседавач на Европската филмска академија, Мајк Дауни, македонската поетеса, раскажувач, есеист, преведувач, лектор, Виолета Танчева – Златева и српскиот поет, есеист и литературен критичар, Ненад Шапоња, ќе разговараат Прокопиев и Лафазановски.

На 18 септември во Кинотека од 20 часот, во рамките на офф-програмата, ќе биде прикажан филмот „Караула“ во режија на Рајко Грлиќ, со присуство на продуцентот, Мајк Дауни со кој ќе следува разговор пред проекцијата.

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура и туризам, „Традуки“, Амбасадата на Србија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, КУД Содобност, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Амбасада на Грција, библиотеката „Браќа Миладиновци“.

The post Со Борис Дежуловиќ, Рене Карабаш и Ѕвездан Георгиевски вечерва се отвора „ПРО-ЗА Балкан“ appeared first on Република.

Наградата „Прозарт“, што Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ по 12. пат ја доделува на истакнат автор за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, годинава му припадна на српскиот писател Владимир Пиштало. Наградата ќе му биде доделена на Пиштало лично, на свеченото затворање на фестивалот, во Даут Пашин амам во Скопје, на 17 септември.

Станува збор за писател што ги означи еволуцијата и достигнувањата на современата српска проза при крајот на 20 и почетокот на 21 век, како што стои во образложението за доделување на наградата.

„Тоа што го возбудува секој приврзан читател кон прозата на Пиштало, е еден многу редок спој на изграден стил и експериментаторски нагон: тој како шетач низ просторот и времето многу внимателно ги забележува деталите на животот, а од друга страна го искушува обликот на пишување. Оттаму наградата „Прозарт“ сосема заслужено и праведно припаѓа на еден од големите балкански мајстори и иницијатори на создавањето врвна проза на овие простори“ – се вели во образложението за доделувањето на „Прозарт“.

Претседател на жири комисијата за доделување на наградата е проф. д-р Ермис Лафазановски, а членови се проф. д-р Александар Прокопиев и Дејан Трајкоски.

Владимир Пиштало е роден во Сараево во 1960 година. Израснал во Мостар, Краљево и Белград, каде завршил основно училиште и гимназија. Студирал право во Белград и Сараево. Завршил докторски студии на Светска историја и Американска историја на Универзитетот во Њу Хемпшир во САД. Тој бил опкружен со книги уште пред да се роди. Неговата мајка работела во библиотеката и од работното место отишла право во болница да се породи. Неговиот татко бил библиотекар во Националната библиотека во Босна. Во моментов е директор на Народната библиотека на Србија.

Како писател тој е заинтересиран за психологијата на поединечни луѓе и градови. Тој ја раскажува историјата на јазикот на поезијата. Ако неговата проза не ги содржи двата зачини – поезија и хумор – тој не би бил заинтересиран да ја пишува. Пиштало верува дека добро воочените и остро изразените детали ни обезбедуваат порта кон другиот свет.

Пиштало ја објавил својата прва приказна во списание уште кога имал 18 години, а првата книга уште на 21 година. Како студент ја основал книжевната група „Белградско производство на соништата“. Објавил 14 книги белетристика, од поетска проза до романи - „Сликовница“, „Ноќи“, „Манифести“, „Крајот на векот“, „Корто Малтезе“, „Витраж во сеќавањето“, „Александрида“, „Приказни од целиот свет“, „Милениум во Белград“, „Тесла, портрет со маски“, „Венеција“, „Сонцето на овој ден: писмо до Андриќ“, „Значењето на Џокерот“ и „Песната за три света“. Неговите раскази се вклучени во сите поголеми антологии на српската проза.

Неговата книга „Тесла, портрет со маски“ е преведена на 20 јазици. Неговиот роман „Милениум во Белград“ е преведен на десет јазици.

Истакнат сараевски критичар во една прилика изјавил дека: „Пиштало знае сè. Тој е поет кој размислува, способен да раскаже добра приказна“. Жан Кристоф Бусон од „Фигаро“ го нарече Пиштало „уметник со ретка книжевна дарба“, додека Рене де Чекати од „Ле монд“ тврди дека Пиштало ни дал: „уникатен српски глас, звучен и урбан и нов...“ Чекати исто така додал дека „среќни сме што најдовме толку внимателен длабоко образован раскажувач со иронична нота, кој на уникатен, често халуцинаторен начин, ја опишува последната деценија на 20 век во градот со кој тој се поистоветува: Белград, тоа сум јас!”

Пиштало ја има добиено наградата „Милош Ѓуриќ“ за преводот на песните на Чарлс Симиќ. Неговиот роман „Тесла, портрет со маски“ е награден со книжевната награда НИН за најдобар роман, што е најпрестижната литературна награда во Србија. Ја има добиено и наградата на Народната библиотека на Србија за најчитана книга во библиотеките на Србија во 2009 година.

Ги добил и наградите Меша Селимовиќ и Бора Станковиќ. Делови од неговиот роман за Тесла се вклучени во училишната програма за средните училишта во Србија. Неговиот роман „Милениум во Белград“ беше финалист за Prix Femina за најдобар преведен роман во Франција меѓу 700 романи во 2008 година.

Пиштало сè уште верува дека „реалноста е всушност руда од која, кога ќе се исплакне, добиваме соништа“.

Освен Пиштало, гости на 12. издание на фестивалот ќе бидат познатиот хрватскиот новинар и писател Борис Дежуловиќ, Рене Карабаш од Бугарија, Мајк Дауни од Велика Британија, Ненад Шапоња од Србија, Мајда Корен од Словенија и домашните претставници Виолета Танчева-Златева и Ѕвездан Георгиевски.

Во рамките на ПРО-ЗА Балкан, годинава се одржува 11. програма „Скопје фелоушип“, која годинава се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија, а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура и туризам, „Традуки“, Амбасадата на Србија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, КУД Содобност, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Амбасада на Грција, библиотеката „Браќа Миладиновци“.

The post Владимир Пиштало е лауреат на „Прозарт 2024“ appeared first on Република.

Една од влијателните имиња во европското издаваштво, Катарина Луа ван Хоф, поранешна шефица на одделот за странска литература во францускиот гигант „Галимар“, еден од најистакнатите издавачки директори во Обединетите Арапски Емирати, Тамер Саид, соосновачот на грчкиот „Вакхикон“, Несторас Пулакос, кој е еден од позначајните издавачи во Грција и ја издаде на грчки Лидија Димковска, претставничка од француската агенција #BAM, Лали Бернар, заедно со уште четири издавачи ќе бидат дел од програмата „Скопје фелоушип“ на фестивалот ПРО-ЗА Балкан. Тие ќе бидат гости на фестивалот што ќе се одржи од 15 до 17 септември во Скопје.

Во програмата „Скопје фелоушип“ вообичаено учествуваат врвни издавачи и литературни агенти од цел свет, со цел македонската литература да се доближи до светот. Учесници во оваа програма се и: Јоана Јежорна-Крамаж од издавачката куќа „Познан“ од Полска, Рикардо Лопез од шпанското издаваштво „Арменија“, Катја Кац од КУД „Содобност Интернационал“ од Словенија и литературниот скаут Валерија Паолини од Италија.

Сите учесници на програмата „Скопје фелоушип“ ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи и други домашни издавачки куќи.

Програмата е посветенa на странските издавачи, директори и програмски менаџери на фестивали, литературни агенти и скаути. Фестивалот меѓу првите во регионот воспостави програма посветена на овој профил на гости, и продолжува со несмален интензитет.

Катарина Луа ван Хоф, родена во Берлин, студирала историја и компаративна книжевност во Брисел, Вашингтон, Берлин и Париз. По значајно искуство како новинар во САД, Украина и Русија, таа работела и како уредник и автор во Германија, пред да се приклучи на француската издавачка индустрија.

Како шеф на одделот за странска литература во „Галимар“, под нејзиното раководство биле издавани публикациите на водечките романсиери како Амос Оз, Орхан Памук, Људмила Улицкаја, Петер Хандке и Бернхард Шлинк.

Тамер Саид е еден од најистакнатите издавачки директори во Обединетите Арапски Емирати. Во јули 2023 година тој беше назначен за директор на Меѓународната литературна агенција Шарја (SILA), која била основана во 2020 година од страна на Управата за книги на Шарја (SBA) за да се зајакне комуникацијата помеѓу издавачите, авторите, преведувачите, илустраторите и другите засегнати страни, а со цел да помогне во трансформацијата на бројни дела за глобална потрошувачка.

Претходно, Тамер поминал повеќе од 12 години како управен директор на „Калимат груп“, водечки арапски издавач во Шарја, ОАЕ.

Катја Кац дипломирала културолошки студии на Факултетот за општествени науки во Љубљана. Од 2012 до 2014 година работела на музичкиот фестивал „Годибоди“ како координатор за гости и уметници. Од 2011 година таа исто така работела и на европската промоција на најголемиот словенечки фестивал на отворено - фестивалот „Лент“. Во 2014 година ја извршувала должноста на потпретседател, работејќи на грантови, односи со јавноста и промоција. Во 2013 година соработувала со Хуманитарниот центар за историја и култура на Источна и Централна Европа. Од јуни 2015 година работи во „КУД Содобност Интернационал“ како проект менаџер и менаџер за странски права. Од мај 2016 година, таа е вклучена во проектите Нашата мала библиотека (DG EAC го нарече проектот OLL „успешна приказна“), Книгите ги поврзуваат Световите и Подготвени за Читање. Таа е проект - менаџер на проектот за соработка на ЕУ „Нашата мала библиотека: Ајде да запознаеме детски автори и илустратори“.

Јоана Јежорна-Крамаж – родена во Полска каде живее на село. Таа работи како проект менаџер и менаџер за права во издавачката куќа „Познан“ и се занимава со женска фикција и вредни книги за деца.

Лали Бернар е помлада литературна агентка за агенцијата #BAM со седиште во Париз, Франција. Таа е специјализирана за Централна и Источна Европа и е одговорна за поврзување на Франција со странските пазари. По дипломирањето на Универзитетот во Оксфорд и Сорбона со магистерски студии по компаративна книжевност и издаваштво, нејзината кариера опфаќа различни ценети издавачки куќи, од независните Филип Реј до групите Ле Сеј и Албин Мишел.

Несторас Пулакос е издавач и соосновач на издаваштвото „Вакхикон“ во Грција. „Вакхикон“ е една од најголемите издавачки куќи во земјата. Нејзината годишна издавачка програма вклучува повеќе од 100 грчки и преведени книги проза, поезија, есеи и книги за деца.

Рикардо Лопез има академска позадина по политички науки и право и постдипломски студии по филозофија. Заедно со неговата партнерка Ева Гилен, тој го основа Армаенија издаваштвото во 2015 година и е директно одговорен за каталог од повеќе од 50 наслови, заедно со генералниот менаџмент на компанијата.

Валерија Паолини (Пескара, 1995) е литературен скаут и преведувач од Италија. Со магистерски студии по странски јазици и култури, таа е специјализирана за скриени наративи од целиот свет. Како амбасадор за права во SIBF, таа истражува широк дијапазон на белетристика, публицистика и поезија, со посебен акцент на приказните за #сопствени гласови, женското пишување и нарациите за ЛГБТК+. Автори што се објавувате самите, добре дојдовте!

Организатор на интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје.

Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија а кофинансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

The post Врвни издавачи и влијателни литературни агенти гости на „Скопје фелоушип“ на фестивалот ПРО-ЗА Балкан appeared first on Република.

Ние му пркосиме на историското време и ја исмеваме човечката комедија или сочувствуваме со човечката трагедија, но истовремено знаеме дека не можеме да промениме нешто суштинско. А сепак, продолжуваме да пишуваме, бидејќи така сака нашата желба за опишување. И понекогаш му помага на некој читател, нема да речам да живее, туку да ги разбере човечката страст, тага, радост и заблуда - рече словенечкиот писател Драго Јанчар синоќа во своето обраќање по повод врачувањето на наградата „Прозарт“, што му ја додели Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“.

Обраќајќи им се на членовите на жирито, преведувачите на неговите книги, пријатели и читателите на неговите книги на македонски јазик, Јанчар додаде дека ова признание му е особено при срце, бидејќи, во добро и лошо, голем дел од неговиот живот е поврзан со балканскиот дел од Европа.

Оваа награда што ја добивам денес особено ми е драга. Не затоа што е за уметност на прозата, воопшто литературна уметност, центарот на сѐ што правам и што ме интересира, бидејќи со балканскиот дел од Европа е поврзан голем дел од мојот живот, и во добро и во лошо. Благодарам за неа – дополни тој.

Наградата му ја врачи претседателот на Одборот за доделување на наградата „Прозарт“, Ермис Лафазановски.

Секој од авторите-гости на фестивалот се претстави со извадоци од свои дела на јазикот на кој твори. Во Даут-пашиниот амам, заедно со Јанчар, синоќа читаа писателите: Снежана Младеновска-Анѓелков, Тарик Туфан, Владимир Левчев, Ренато Баретиќ, Даница Вукиќевиќ и Слободан Шијан. Сите имаа можност да се дружат во изминатите три дена заедно со членовите на програмата „Скопје фелоушип“.

Фестивалот го затвори неговиот основач, Дејан Трајкоски, кој им се заблагодари на сите гости и на тимот со којшто континуирано работат 11 години. Тој рече:

Се надевам дека фестивалот и оваа година беше како во песната на Радован Павловски: Подајте ми триножно столче / Во просторот да седнам / И сè што ве боли речете ми / Со метафора ќе го искамшикувам.

Во рамките на дополнителната програма на фестивалот, вечерва во 20 часот во Кинотеката во Скопје ќе биде прикажан култниот филм од 1980 година „Кој тоа таму пее“ на Слободан Шијан, кој е гостин на „ПРО-ЗА Балкан“. Во рамките на настанот предвидена е сесија со прашања и одговори и разговор меѓу Слободан Шијан и Александар Прокопиев, уметничкиот директор на фестивалот.

Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“, се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија. Учесниците на програмата „Скопје фелоушип“ вчера имаа можност да се информираат повеќе за Конкурсот за финансирање преводи на странски издавачи на репрезентативни дела од македонската книжевност на странски јазици. На средбата со д-р Билјана Туџаровска-Ќупева, раководителка на секторот за издавачка дејност издавачите и книжевни агенти од Италија, Франција, Шпанија, Германија и Словенија можеа да дознаат повеќе за условите за превод на наши современи изданија на светските јазици.Тие исто така имаа средба со претставници од издавачките куќи „Чудна шума“ и „Гаврош“ од Скопје.

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Европска Унија, Амбасадата на Словенија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА, Бовин и Умно.мк.

The post Врачена наградата „Прозарт“ на словенечкиот писател Драго Јанчар appeared first on Република.

Благодарна реч на Драго Јанчар по повод доделувањето на наградата Прозарт 2023

Почитувани членови на жирито, кои ми го доделивте ова високо признание; драги преведувачи и пријатели, драги читатели на моите книги на македонски јазик. Можеби тие читатели не се многу, но поради нив овде се чувствувам како дома. Всушност, овие места и овдешните луѓе отсекогаш ми биле познати, уште од времето кога недалеку од овде поминав една година служејќи војска, во старото Станковиќе во Врање. И кога по неколку месечна вежба во касарната станав така таканаречен „стар војник“, многупати во слободните недели од Врање се качував во автобус и одев до зелената тишина на средновековниот манастир Прохор Пчински, кој е исто така важен за поновата македонска историја. Или дури преку границите, кои никогаш не постоеле, па до Скопје. Таквите излети од касарната, секако не беа дозволени, но младиот човек, кој не ги сакаше забраните, го поттикнуваше љубопитноста: да види, да спознае каде го однел животот. Така непознатиот војник талкаше по пролетната зелена ливада на Пчиња и околните ридови и некогаш кај по некој гостопримлив селанец вкусуваше ракија и бело сирење; другпат скитникот во униформа пак талкаше низ летното усвитено Скопје и бараше ладовина во вревата на Старата Чаршија.

Тогаш уште не знаев дека само неколку години подоцна ќе седам во салата на Македонскиот народен театар на премиерата на својата драма Големиот брилијантен валцер и срцето посилно ќе ми чука од возбуда од фасцинантната продукција во режија на Бранко Ставрев.

Тагата на театарот е неговата минливост. Од моментот на одушевеност, кој го доживеавме во една дамнешна зимска вечер во Скопје, останаа само сувопарни информации за претставата. Но во мојот жив спомен сѐ уште постои бран на возбуда што ја зафати публиката кога Свети Павле, еден од јунаците во драмата, ја изговори библиската реченица за патувањето на апостол Павле во Македонија. Мислам дека беше овој или сличен цитат: „Веднаш по оваа визија отидовме во Македонија, бидејќи заклучивме дека Бог ни ја праќа добрата вест да ја проповедаме и таму.“

Реченицата не беше моја, ја додаде режисерот, но во тој момент функционираше во чудна хармонија со атмосферата на мојот луд театарски изум од институцијата со наслов „Слободата ослободува“, а пред сѐ, секако, со историскиот момент кога и нашата тогашна заедничка држава брзо се менуваше во лудница.

Истата љубопитност која ме прогонуваше од границите на касарната во околината, која на многу начини беше различна од моето искуство со живеењето во Словенија, подоцна одново ме привлекуваше назад кон патувањата и откривањето на нови непознати пејзажи, како и екскурзии во турбулентната историја и човечките пресврти поврзани со неа. Секој што ја читал мојата проза, романите или кратките раскази знае дека на тоа поле не е настанато ништо слично како патописите или историските трактати. Се разбира, не велам дека патувачкиот немир кај пишувањето не ми користеше. Литературата не е хипотетичка атракција, секоја приказна ја сака своја жива и конкретна ситуација, го сака своето време и простор. Кога пред неколку години го пишував романот „Таа ноќ ја видов“ го прекинав пишувањето, кога одеднаш не знаев каде треба да отпатува љубовниот пар во времето пред Втората светска војна – српскиот коњанички офицер и неговата љубов, Вероника, која сака да избега од крутите врски на љубљанското буржоаско општество? И тогаш наеднаш се сетив: во Врање, секако. Го познавам градот и околината, касарните секогаш се исти, а војската е војска, монархистичка или комунистичка, со свои правила, манири, пцости и ракија. И така мојата хероина, која со својата елеганција малку порано го привлече вниманието на љубљанските улици, се најде среде вистинскиот, тогаш сѐ уште малку ориентален Балкан и неговата чудна словенска меланхолија.

Затоа, овој вид на љубопитност е корисен во пишувањето, но не е пресуден. Во опишувањето на човечката радост, гневот, среќата, омразата, гордоста, стравот и храброста има нешто што во мојот расказ „Ученикот на Џојс“ неговиот протагонист, имено Џејмс Џојс е par lui-même, наречена „описeн мерак“. Дури и кога сакам само да ги насликам фрагментите од животот на поединецот на позадина од големите сцени од човечката историја и му служам на тој описен мерак што го чувствувам во себе, неволно од самиот себеси, а донекаде и на читателот му запречувам со уште едно друго прашање, на прв поглед малку глупаво: што е сето ова? Сето ова што го правиме еден на друг и на себеси? Ние му пркосиме на историското време и ја исмеваме човечката комедија или сочувствуваме со човечката трагедија – но истовремено знаеме дека не можеме да промениме нешто суштинско. А сепак продолжуваме да пишуваме, бидејќи така сака нашата желба за опишување. И понекогаш му помага на некој читател... нема да речам да живее, туку да ги разбереме човечката страст, тага, радост и заблуда.

Можеби имав четиринаесет, петнаесет години, кога гледајќи во летното ѕвездено небо првпат се запрашав што има таму позади, зад ѕвездите, што има зад Млечниот Пат? Каде е почетокот и каде е крајот на времето? Тогаш за првпат до болка ме обзеде претчувството, всушност, сознанието дека никогаш нема да добијам одговор на ова прашање.

Не би сакал да му дадам премногу тешка, не дај Боже филосовска смисла на моето пишување, бидејќи моите раскази се раскази за животот, реални или измислени. А сепак во нив се одразува тоа далечно и античко прашање; и тие се само лош обид да се одговори на недоловливата празнина на големиот, односно бесконечен простор, кој во еден миг допрел до детската, но исто така веќе одрасната душа со тапанарска тишина од темната празнина.

Страста за опишување во моите романи и кратките раскази е мал одговор на многу големи прашања, на кои не знам да одговорам. Тоа е бегство од касарните, психијатриските, затворските, училишните, политичките и сите други објекти што ја ограничуваат различноста и богатството на животот.

Со таков почеток се собираат многу книги, а со нив и некоја награда. Оваа, што ја добивам денес, особено ми е драга. Не затоа што е за уметност на прозата, воопшто литературна уметност, центарот на сѐ што правам и што ме интересира, бидејќи со балканскиот дел од Европа е поврзан голем дел од мојот живот и во добро и во лошо. Благодарам за неа. И јас, како некогаш режисерот на мојата драма во Скопје, го цитирам Павле од Писмото до Коринтјаните: „Тоа што ми недостигаше, ми го додадоа браќата од Македонија“.

The post Драго Јанчар: Страста за опишување во моите романи и раскази е мал одговор на многу големи прашања, на кои не знам да одговорам appeared first on Република.

Какво е влијанието на литературата врз стварноста и колку таа влијае врз создавањето книжевни дела? Од филозофија до метафизика и назад во реалноста вчера одговор на овие прашања се обидоа да дадат седум врвни писатели од регионот, гости на 11. Интернационален литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ што се одржува во Скопје. Тие учествуваа на тркалезната маса на тема „Литературата како (де)конструкција на стварноста“ која се одржа во Europe House Скопје. Фантастични размислувања на темата изложија Драго Јанчар од Словенија, годинашниот лауреат на наградата „Прозарт“, култниот режисер Слободан Шијан од Србија, Владимир Левчев од Бугарија, писателот и сценарист Тарик Туфан од Туркије, македонската писателка и монтажерка Снежана Младеновска-Анѓелков, писателот и новинар Ренато Баретиќ од Хрватска и писателката Даница Вукиќевиќ од Србија.

Присутните ги поздрави Дејан Трајкоски, идеен автор и директор на „ПРО-ЗА Балкан“. Тој објасни дека темата може да се гледа од многу агли и им ја фрли ракавицата на панелистите тргнувајќи од самиот почеток, што е тоа стварност и како големите филозофи размислувале за ова прашање. Модерирањето го презеде Владимир Јанковски, еден од најуспешните македонски писатели од средната генерација. Тој даде кус осврт на историјата на книжевноста и нејзиниот однос со општеството во различни периоди.

На почетоците книжевноста била во отворена љубовна врска со општеството и распределбата на моќ во него. Во средниот век и класицизмот литературата одговарала пред владејачката класа. Првиот крик за еманципација го гледаме во втората половина на 19 век со појавата на ларпурлартизмот и ставот дека секоја уметност треба да биде самодоволна, за да дојде ужасниот 20 век и Првата светска војна и уметниците повторно да одговараат на состојбите во општеството. По Втората светска војна доаѓа потребата целата уметност да се стави под ударот на политиката, а денес сме сведоци дека поимот „ангажирана литература“ повторно се враќа и се појавуваат книги што нудат ново читање на нештата – рече Јанковски.

Драго Јанчар даде интересен пример какво е влијанието на литературата и на имагинарниот свет преку творештвото на Габриел Гарсија Маркес. Зошто му веруваме на Маркес кога во неговите дела се случуваат најневеројатни нешта?! Но, сепак му веруваме.

Во еден роман употребив дел од вистинска приказна – историски документ за нешто што се случило во 1944 година, на крајот на Втората светска војна. Предизвика такви реакции во јавноста, сите мислеа дека сè е вистина, а всушност 80-90 отсто јас измислив. Во фактографијата вметнав имагинација. Луѓето секогаш повеќе ѝ веруваат на литературата. На тој начин се создаваат нештата – се деконструираат и пак се враќаат на реалноста – рече Јанчар.

Слободан Шијан, режисерот на култните „Кој тоа таму пее“ и „Маратонците го трчаат почесниот круг“ вели дека луѓето сакаат приказни, а уметниците се еден вид раскажувачи. Тој објасни дека секогаш во своите дела внесува по некој реален момент за да му укаже на гледачот дека тоа што го гледа, сепак, не е вистинска реалност.

„Маратонците го трчаат почесниот круг“ завршува со горење на филмската лента. Во „Давител против давителот“ на крајот се појавува ликот од реалниот живот. Свесно го правам тоа за да почувствуваат луѓето дела сето тоа е уметност, не е 100 отсто реалност – вели Шијан.

Според Тарик Туфан, да се зборува за авторство прво треба да се зборува за лудилото. Тој се осврна на ликот на Дон Кихот, кој полуде зашто од колосек го извадија романите за војните што ги читаше.

Литературата знае да ве извади од колосек. При постоечката стварност, само лудилото може да создаде друга посочена стварност. Зошто човекот има потреба од вакво нешто? Едноставно, кога стварноста почнува да го убива човекот тој почнува да создава нова стварност – рече Туфан.

Снежана Младеновска-Анѓелков објасни дека во делата користи и моменти на фикција кои се само сврзно ткиво на документаристичката структура. Таа даде интересно толкување на поимот стварност преку конкретни примери од нашето секојдневие.

Стварноста е многу убав материјал за работење во оваа земја. Толку долго сме во транзиција, што не можеме ниту да живееме, ниту да твориме како што сакаме. Ме интересира оваа стварност која е тотално нестварна. Имаме систем на криминал и корупција, до каде ќе оди ова лудило додека политичарите нè убедуваат во спротивното и веруваат во сопствените лаги. Сето тоа е толку нестварно што ако се транскрибира, некаде некому ќе му изгледа како фикција. А за нас е стварност која секојдневно ја живееме – објасни Младеновска-Анѓелков.

Ренато Баретиќ вели дека своите фрустрации ги лечи пишувајќи коментари и колумни како новинар. Во литературата, пак, сака да пишува за убави нешта.

Зборуваме за деконструкција, а не спомнавме реконструкција. Од каде се тие цигли и бетон од кои ние ја градиме нашата книжевна стварност? А без елементот на стварност може да се пишува само поезија, но не и проза. Во првиот роман пишував за измислен остров во Јадранското Море, каде луѓето зборуваат на измислен дијалект. Многумина читатели поверуваа дека островот постои и се обидуваа да погодат кој е. Секому му одговарав дека е во право, зашто читајќи си создале своја стварност – рече Баретиќ.

Писателката Даница Вукиќевиќ вели дека секогаш зборува за т.н. реалност бидејќи смета дека реалноста има сопственик – сите приказни се раскажани од перспектива на моќ и во однос на тоа ние фаќаме некои позиции.

Ние ја делиме оваа просторија и никој од нас не е во истата реалност. Не постои консензус за една реалност, иако се преправаме дека има. Со деконструкции на светот, ние го спасуваме. Илузии постојат и тие се диригирани од позицијата на моќ. Живееме во паралелни светови каде не се среќаваме. Се забележуваме единствено преку емоцијата – вели Вукиќевиќ.

Последен панелист беше Владимир Левчев, а Јанковски го најави со неговата песна „Мост“ преведена на македонски јазик. Левчев смета дека реалноста што ја создаваат писателите за да се создаде духовна реалност, мора да има некое естетско чувство. Тој се осврна на многу интересен дел од новото време кој има директна врска со пишувањето – Chat GPT.

Правев еден експеримент со сонет од Шекспир. Посочив конкретни зборови, сè што требаше и напиша навистина одличен сонет. Но, знаете во што е разликата? Тој сепак не е Шекспир. Тука е моќта на писателите – да ја деконструираат физичката реалност и да создаваат нова – рече Левчев.

Во рамките на 11. издание на фестивалот, вчера во Културно-информативниот центар на Бугарија во Скопје се одржа средба меѓу членовите на програмата „Скопје фелоушип“ со претставници на Македонската асоцијација на издавачи. Присутните ги поздрави директорката на Центарот, Антонија Велева. Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“, се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија, а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

Фестивалот завршува вечерва во 20 часот во Даут-пашиниот амам. Писателите ќе читаат извадоци од своите дела, а говор ќе одржи добитникот на наградата „Прозарт“, Драго Јанчар.

The post Тркалезна маса на „ПРО-ЗА Балкан“: Како писателите ја користат сегашноста за да пишуваат appeared first on Република.

Седум врвни писатели од Балканот синоќа во Даут—пашиниот амам во Скопје беа претставени пред македонската публика на отворањето на 11. Интернационален литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ во Скопје. Сите до еден успешни автори во своите земји, но и преведени на десетици јазици во регионот и пошироко. Добар дел од нив веќе добро познати за домашните читатели, преведени и на македонски јазик.

На гостите на фестивалот добредојде им посакаа идејните творци на фестивалот – Дејан Трајкоски, Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски. Потсетувајќи на зборовите на Оливера Николова за мисијата на писателите, Александра Јуруковска ја поведе публиката низ творештвото на еминентните автори, гости на фестивалот.

Владимир Левчев ѝ го доближи на нашата публика влијанието што го имал од неговиот татко, поетот и писател Љубомир Левчев, добитник на наградата „Златен венец“ во 2010 година. Владимир Левчев пишува и поезија и проза, а неговиот роман „Крали Марко: Балканскиот принц“, кој е преведен на македонски јазик наиде на добар одглас кај нашата читателска публика.

Крушата не паѓа подалеку од дрвото“, рече тој и додаде: „тоа секако влијаеше да се заинтересирам за литературата, па така еден од првите поети што ги преведов уште во далечната 1982 година беше Гинсберг“.

Со писателот и сценарист Тарик Туфан, кој беше гостин на „Про-за Балкан“ во 2019 година, разговараше Прокопиев за магијата што ја создаваат писателите, за Истанбул како инспирација и воопшто врската меѓу градот и писателот.

[caption id="attachment_682841" align="alignnone" width="853"] Тарик Туфан[/caption]

Духот на сите нас вечерва се спои тука преку литературата. Трагаме по духот на зборовите бидејќи се обидуваме да ги извадиме на површина нашите скриени чувства. Преку раскажување на приказните сакаме на луѓето да им покажеме дека сме тука, дека сме присутни. Сега сме на прагот на еден нов светски поредок, на едно ново човештво кое варварски го напаѓа нашиот дух. Ако зборуваме за магијата на литературата мораме да зборуваме за воскреснувањето на човекот, за повторно пронаоѓање на човекот, негово повторно разбирање и можеби негово повторно воскреснување. Во такви услови науката и политиката се немоќни во тоа. И затоа последната надеж за воскреснување на човекот е литературата и според мене тоа е една магија од која имаме потреба – рече Туфан.

За делото на Драго Јанчар, годинашниот лауреат на наградата „Прозарт“ на фестивалот, зборуваше Лафазановски, кој истакна дека Јанчар поместува граници со своето перо, и историски и книжевни и во секоја смисла е европски, па и светски писател.

Јанчар, осврнувајќи се на своите дела кои се преведени кај нас, рече:

[caption id="attachment_682843" align="alignnone" width="1280"] Драго Јанчар, годинашниот лауреат на наградата „Прозарт“ на фестивалот[/caption]

„Иако кај мене не оди без темни, опасни и парадоксални ситуации, и иако многу мои дела се поврзани со војна и насилство, низ нив се проткајува некаков вид оптимизам, некаква волја за живот. Кога на словенечкиот писател Иван Цанкар му префрлувале зошто пишува толку темно, рекол „сликам темно, моите очи што повеќе да копнеат по светлост.“ И така е некако и во мојата литература.“

Романот „Внатрешно море“ на Даница Вукиќевиќ на почетокот на годинава ја доби НИН-овата награда за најдобар роман за 2022 година. Прокопиев е преведувач на нејзиниот роман на македонски јазик. На неговото прашање за структурата на нејзиниот роман, Вукиќевиќ, којашто е и поетеса, рече:

Не седнав со намера да напишам роман. Тоа и за мене беше изненадување и веќе не би пишувала ако тоа што го пишувам не ме изненадува. Сакам пишувањето да ме радува и да буди нешто во мене, а не да „штанцам“ книги. Мислам дека секој добар роман е полн со поезија и јас сум горда што ги споив двете работи.

[caption id="attachment_682844" align="alignnone" width="640"] Даница Вучиќевиќ[/caption]

Фестивалот „Про-за Балкан“ секогаш обрнува внимание и на застапеноста на македонските автори. Годинава гостинка е писателката и монтажерка Снежана Младеновска Анѓелков, која беше првата дебитантка која во 2011 година ја доби наградата „Роман на годината“ за нејзината дебитантска книга „Единаесет жени“. Таа вели дека монтажата, како нејзина примарна професија, е длабоко поврзана со нејзините дела и како во монтажата така и во книжевноста ги ампутирам сите оние делови коишто сметам дека само би ја нарушиле херметичноста на приказната.

[caption id="attachment_682846" align="alignnone" width="768"] Снежана Младеновска Анѓелков во разговор со Ермис Лафазановски[/caption]

Кај мене минатото е заробено во слики што ги повикувам и ги оживувам. Си ги чувам тие слики, си ги негувам во тоа што го нарекувам вечно сегашно време и откако ќе го напишам го напуштам да оди во минатото. Сè дотогаш живее и цело време го гледам – истакна таа.

Помеѓу гостите на фестивалот годинава е и режисерот на култните „Кој тоа таму пее“ и „Маратонците го трчаат почесниот круг“. Слободан Шијан почнал како сликар, а денес е култен автор на тринаесетина книги.

Прво бев сликар, завршив ликовна академија. Потоа пишував фанзини, па режирав играни филмови и никогаш не сакав да се потпишувам на сценаријата на луѓето. Секој сценарист си носеше свој свет и ми беше интересно тој свет да го интерпретирам. Но потоа дојдоа тешки времиња кога не смеев да работам, па мојот интерес за занимавање со филм се прошири на пишување – објасни Слободан Шијан како почнал да пишува книги.

Ренато Баретиќ е хрватски писател и новинар со бројна публика. Лафазановски го нарече тотален писател, оти веќе 40 години живее исклучиво од пишување. Неговиот роман „Осмиот повереник“ беше една од најнаградуваните книги во Хрватска, а последниот роман „Последна рака“ како протагонист има признат писател и поранешен новинар кој доживува креативна и животна криза. На прашањето дали станува збор за автобиографски роман, тој рече:

[caption id="attachment_682850" align="alignnone" width="1280"] Ренато Баретиќ[/caption]

Секако дека е и секако дека не е. Се чини дека секој автор без разлика со која уметност се занимава внесува свои искуства и тоа истовремено се и не се автобиографски работи. Јас сакав нешто друго да постигнам со таа книга. Еве да речеме, замислете дали е можно и нас некој да не пишува? Чија е последната рака? Јас се извинувам, не сум верник и не мислам дека Божјата рака е ни прва ни последна. Но, кој всушност ја напишал таа приказна во „Последна рака“, чија е таа последна рака и тоа прашање сакав да го оставам отворено и се надевам дека како и претходните три ќе биде и таа наскоро преведена на македонски.

Денеска на програмата на фестивалот се неколку настани. Во 13.30 часот гостите на програмата „Скопје фелоушип“ ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи. Вечерва, пак, од 20 часот, во Europe House Скопје ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литературата како (де)конструкција на стварноста“. Ќе учествуваат гостите писатели, а модератор е Владимир Јанковски.

Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“, се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.
Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје.

Поддржувачи се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Европска Унија, Амбасадата на Словенија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА, Бовин и Умно.мк.

The post „ПРО-ЗА Балкан“: Трагаме по духот на зборовите бидејќи се обидуваме да ги извадиме на површина нашите скриени чувства appeared first on Република.

Драго Јанчар, Ренато Баретиќ, Даница Вукиќевиќ, Слободан Шијан, Владимир Левчев, Тарик Туфан и Снежана Младеновска-Анѓелков од вечерва ќе бидат гости на 11. издание на Интернационалниот литературен фестивал ПРО-ЗА Балкан во Скопје. Отворањето е закажано во 20 часот во Даут-пашиниот амам, каде ќе биде претставено делото на еминентните автори од регионот. Со гостите писатели ќе разговараат Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски.

https://republika.mk/vesti/kultura/odamna-sfativ-deka-sum-osakaten-za-se-drugo-osven-za-pishuvane/

Освен гостите писатели од регионот, Фестивалот ПРО-ЗА Балкан годинава одбележува 10. години од програмата „Скопје фелоушип“, на која учествуваат седуммина професионалци од врвни книжевни агенции и издавачки куќи. Оваа програма годинава е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“. Се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

На програмата ќе учествуваат: Роберто Домингез Моро (А.Ц.Е.Р, Шпанија),
Марија Анџела Ферари („Саси едиторе“, Италија), Ника Мушич (КУД Содобност, Словенија), Орели Бонту-Рош (Либела“, Франција), Мауро Спањол („Букс евривер“, Италија, Јерг Зундермајер („Фербрехер ферлаг“, Германија) и Андреа Џентиле (Ил саџаторе, Италија). В понеделник и вторник (18 и 19 септември), членовите на Скопје фелоушип програмата ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи и други домашни издавачи. Членовите на програмата исто така ќе имаат можност да се информираат и за конкурсот за финансирање преводи на странски издавачи, од Министерството за култура.
На 18 септември, во 20 часот во Europe House Скопје ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литературата како (де)конструкција на стварноста“, што ќе ја модерира Владимир Јанковски.
Во чест на режисерот Слободан Шијан, на 20 септември, во Кинотеката во 20 часот ќе биде прикажан филмот „Кој тоа таму пее“. Пред проекцијата ќе разговараат Прокопиев и Шијан.

Лауреат на наградата „Прозарт 2023“ што фестивалот ја доделува на истакнат автор за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, е словенечкиот писател Драго Јанчар.

Бев воодушевен од веста дека жирито ме вклучи меѓу одличните добитници на оваа награда, од кои некои ги познавам лично и високо ги ценам достигнувањата на сите што сум ги прочитал. Наградата „Прозарт“ во своето име го има зборот уметност, уметност на прозата. Уметноста на прозата, т.е. да го најдам вистинскиот уметнички израз во раскажувањето за лични и општествени настани што ме возбудуваа или едноставно ме интересираа, всушност беше најважното нешто што го направив во мојот живот. И што сè уште го правам. Ако човек пишува толку години, се собираат и некои награди. Но, ова е различно: ова признание ми е особено при срце, бидејќи голем дел од мојот живот е поврзан, добро или лошо, со балканскиот дел на Европа. Македонија ми е особено блиска на срцето, каде имам некои пријатели, каде што неодамна беа објавени некои мои прозни книги и каде што некогаш поставија брилијантна продукција на мојата драма „Големиот брилијантен валцер“ – изјави Јанчар.

Како романсиер, раскажувач, драматург и есеист, Драго Јанчар е централна фигура во современата словенечка литература. Неговите романи, есеи и раскази се преведени на 33 јазика и објавени во Европа, Азија и САД. Додека неговите драми, поставени од голем број странски театри, дома се сметаат за најважни настани во словенечката театарска сезона. Јанчар има добиено голем број словенечки и меѓународни книжевни награди, вклучувајќи ја „Прешерновата награда“, највисоката словенечка награда за уметнички достигнувања за 1993 година; четири награди „Кресник“ за најдобар словенечки роман на годината за 1999, 2001, 2011 и 2018 година, како и наградата „Кресник“ за најдобар роман на деценијата во 2020 година; Европската награда за краток расказ, 1994 година; наградата „Хердер“, 2003 година; „Жан Амери“, 2007 година; Европската награда за литература, 2011 година; Наградата за најдобра странска книга, 2014; Австриската државна награда за европска литература, 2020 година и други.

Тарик Туфан е познат романсиер, раскажувач, есеист и сценарист. Има објавено десет книги, вклучувајќи романи и збирки раскази. Неговите книги се преведени на грчки, бугарски, босански, српски, македонски, албански, грузиски, арапски, азербејџански и романски јазик. Покрај пишувањето за литературни списанија, тој пишува и документарни филмови и сценарија за играни филмови. Освоил награди за сценаријата што ги напишал за филмовите „Погрешна розарија“ на Филмскиот фестивал во Истанбул во 2009 година и „Јозгат блуз“ на Филмскиот фестивал во Адана во 2013 година. Исто така, ја освоил „Специјалната награда на жирито“ на филмскиот фестивал во Венеција во програмата „Хоризонти“ со филмот „Најава“ во кој биле еден од продуцентите.

Владимир Левчев е бугарски поет, писател и вонреден професор по литература и пишување на Американскиот универзитет во Бугарија. Дипломирал на Академијата за ликовни уметности во Софија во 1982 година. Неговото незаконски печатено списание „Глас“ било забрането од страна на комунистичките власти пред ноември 1989 година. Тој добил Фулбрајтова стипендија во 1994 година, а магистрирал на програмата за креативно пишување на Американскиот универзитет во Вашингтон во 1996 година. 13 години престојувал и работел како лектор и професор по литература во САД. Објавил четири книги поезија во САД, една во Италија, една во Романија, 20 книги поезија во Бугарија и една кај нас.

Даница Вукиќевиќ дипломирала компаративна книжевност и теорија на литература и женски студии. Живее и работи во Белград. Ги освоила следните награди: ПроФемина; Билјана Јовановиќ; Милица Стојадиновиќ-Србинка; Кондирот на Косовка девојка; наградата НИН. Пишува и книжевна критика и есеи. Нејзините песни се преведени на шпански, англиски, германски, полски, француски, грчки, македонски, холандски...

Ренато Баретиќ работи периодично како филмски и телевизиски сценарист, новинар; Коосновач е, а од 2007 година и уметнички директор на популарниот фестивал за раскажување приказни „Причигин“ во Сплит, Хрватска. Член е на Хрватското здружение на новинари, хрватскиот ПЕН центар и Друштвото на хрватските писатели; порано бил член на хрватскиот огранок на Менса (IQ 153), но бил исклучен поради нередовно плаќање на претплатата за членство.
Снежана Младеновска-Анѓелков дипломирала на ФДУ на отсекот за филмска и ТВ монтажа во 2000 година, а магистрирала во 2012 година. Нејзиниот прв роман „Единаесет жени“ (2011) ја доби наградата „Роман на годината“ на „Утрински весник“ и истата потоа доживеа уште три изданија. Во 2014 година ја издаде филмско-есеистичката книга „Слики со животна уверливост“ посветена на филмовите на режисерот Владимир Блажевски. Како автор е застапена во тематската збирка раскази „Тивка анестезија“ (2016, Антолог) и во антологиите „Best European Fiction 2017“ и „Contemporary Macedonian Fiction“ (2019) на Dalkey Archive Press. Нејзиниот втор роман „Молчи со отворена уста“ (2019) беше финалист на наградата „Роман на годината“ на Фондацијата „Славко Јаневски“.

Слободан Шијан (1946, Белград) е филмски режисер, сценарист, писател, публицист, сликар и мултимедијален уметник. Автор е на неколку најпопуларни српски играни филмови и низа публикации и книги за филмот и визуелната култура. Автор е на поетската проза за познатиот филм на Алфред Хичкок „Вртоглавица“ во издание на „Геопоетика“. Објавил повеќе книги за филмот, меѓу кои и книгата за Џон Форд. За книгата „Кино Том“ во Хрватска во 2013 ја доби престижната награда на „Јутарњи лист“ за најдобра публицистичка книга. Режисер е на некои од најпознатите филмови од Екс Југославија, како „Кој тоа таму пее“, „Маратонците го трчаат почесниот круг“, „Како бев систематски уништуван од идиот“, „Давител против давител“, „Тајната на манастирската ракија“, „Сироти мали хрчки“ и „С.О.С Спасете ги нашите души“, како и на повеќе телевизиски филмови и преку дваесет експериментални филмови и видеа.

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Европска Унија, Амбасадата на Словенија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА, Бовин и Умно.мк.

The post Вечерва се отвора 11. издание на литературниот фествал „ПРО-ЗА Балкан“ со исклучителни гости appeared first on Република.

Aгент на А.Ц.Е.Р., најстарата книжевна агенција во Шпанија и директорката за меѓународна продажба и извоз на италијанскиот гигант „Саси едиторе“, заедно со уште петмина издавачи од Европа, ќе бидат дел од програмата на јубилејното 10. издание на програмата „Скопје фелоушип“, на претстојниот Интернационален фестивал на литературата „ПРО-ЗА Балкан“, што ќе се одржи од 17 до 20 септември во Скопје.

Роберто Домингез Моро од А.Ц.Е.Р. веќе 15 години работи со меѓународни книги од сите жанрови, околу нивниот превод на шпански и португалски јазик и редовно присуствува на саемите на книги во Лондон и Франкфурт. Марија Анџела Ферари е директор за меѓународна продажба на „Саси едиторе“ од 2018 година и искусен менаџер за купување и продажба на авторски права со 19-годишно искуство во издаваштво, специјализирана за странски права.

Гостинка ќе биде и Ника Мушич, уредничка во словенечката издавачка куќа „КУД Содобност“, каде уредува преведена белетристика и литературни критики на литература за деца за најстарото словенечко книжевно списание „Содобност“.

Учесници во оваа програма се и: Орели Бонту-Рош, менаџер за преводи за француската издавачка група „Либела“, Мауро Спањол од агенцијата „Букс евривер“ со седиште во Лондон, Јерг Зундермајер, основач на германската „Фербрехер ферлаг“ и Андреа Џентиле, писател и редакциски директор на италијанската „Ил саџаторе“.

Сите учесници на програмата „Скопје фелоушип“ ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи и други домашни издавачки куќи.

Орели Бонту-Рош е менаџер за преводи за француската издавачка група „Либела“ и работи во издаваштво речиси 20 години. Полна со страст за литература, превод, јазици и патувања, таа го поминува своето време помеѓу Париз и Брисел.

Мауро Спањол е Италијанец, живее во Лондон. Во издаваштвото работи од 2001 година прво во „Кватро паблишинг“, а потоа во „Мајкл О’Мара букс“. Во 2020 година отвора своја агенција наречена „Букс евривер“, која ги претставува европските издавачи со нивниот уникатен стил, содржина и пристап. Отсекогаш ги сакал книгите за деца и негов фокус е промоција на различни културни средини низ светот. Во 2022 година ја освојува наградата „Рајт конекшн“ (Right Connection Award) во Шарџа.

Јерг Зундермајер е роден во Гитерсло во 1970 година. Живее во Берлин. Тој ја води „Фербрехер ферлаг“ заедно со Кристине Листау (која ја основал во 1995 година) и пишува за повеќе весници и списанија. Неговите најнови книги се „Ди зоненале“ (2016) и „11 Берлински гробишта што мора да ги видите пред да умрете“ (2017). Зундермајер е член на одборот на ПЕН Берлин.

Ника Мушич (1990) е магистер по компаративна книжевност и дипломец на словенечките студии на Факултетот за уметности во Љубљана, Словенија. Во областа на издавачката дејност, таа е вклучена во различни улоги, вклучително и како проектен асистент и координатор во областа на читачката култура и промовирањето на читањето, но и како литературен критичар, коректор и уредник. Досега има соработувано со различни словенечки издавачки куќи. Моментално е уредник во „КУД Содобност“.

Андреа Џентиле е писател и редакциски директор на „Ил саџаторе“ од 2014 година. Дел од неговите книги се следниве: „И виви е и морти“ во издание на „Минимум факс“ од 2018 година и „Апарициони“ во издание на „Нотетемпо“ од 2020 година.

Роберто Домингез Моро (Саламанка, Шпанија, 1981) е агент на А.Ц.Е.Р., најстарата книжевна агенција во Шпанија. Веќе 15 години работи со меѓународни книги од сите жанрови, околу нивниот превод на шпански и португалски јазик и води каталог на шпански автори за нивните преводи ширум светот. Од 2009 година редовно присуствува на саемите на книги во Лондон и Франкфурт и во 2022 година бил на Саемот на книгата во Сеул. Дипломирал економија, а постдипломските студии му се од областа на издаваштвото на книги.

Марија Анџела Ферари е искусен менаџер за купување и продажба на авторски права со 19-годишно искуство во издаваштво, специјализирана за странски права. Работејќи на неколку меѓународни пазари, остварува многу добри контакти. Од август 2018 година работи во „Саси едиторе“ како директор за меѓународна продажба и извоз.

Програмата е посветенa на странските издавачи, директори и програмски менаџери на фестивали, литературни агенти и скаути. Фестивалот меѓу првите во регионот воспостави програма посветена на овој профил на гости, и продолжува со несмален интензитет. Целта на Фелоушип програмата е важните имиња од познатите фестивали и од светот на издаваштвото да ги запознаеме со нашата книжевна сцена, од што, се надеваме, ќе произлезат нови преводи, гостување на писатели странство, промоција на литературата, вмрежување на писателите и културните работници од сферата на издаваштвото и книжевноста со колегите од Европа и светот.

Организатор на фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Европска Унија, Амбасадата на Словенија, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА, Бовин и Умно.мк.

Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“, се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

The post Седум европски издавачи – гости на јубилејната 10. програма „Скопје фелоушип“ на Фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ appeared first on Република.

Вечерва, на третиот и последен ден на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ во 20 часот во Даут-пашин амам, писателите кои учестуваа на Фестивалот ќе читаат извадоци од нивните дела. Станува збор за Дамир Каракаш, Владислав Бајац, Елена Алексиева, Томислав Османли, Броња Жакељ, Рајко Грлиќ, Пијан Славеј.

Во сеќавање на Луан Старова, неговата ќерка Дита Старова-Ќерими ќе биде прочита и извадок од негово дело. Публиката ќе може да слушне и видеообраќање од добитничката на наградата „Прозарт“, Оливера Николова.

The post Вечер посветена на творештвото на учесниците на ПРО-ЗА Балкан appeared first on Република.

Петмина врвни писатели од Балканот синоќа во Даут—пашиниот амам во Скопје беа претставени пред македонската публика на отворањето на 10. Интернационален литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ во Скопје. Добар дел од нив веќе познати за неа, преведени и на македонски јазик.

На гостите на фестивалот добредојде им посакаа идејните творци на фестивалот – Дејан Трајкоски, Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски. Сите до еден успешни автори во своите земји, но и преведени на десетици јазици во регионот и пошироко.

Броња Жакељ и го доближи на нашата публика нејзиниот дебитантски роман „Бело се пере на деведесет“, што е издаден на македонски јазик и од „Арс Ламина“ . Станува збор за книга која е бестселер во Словенија, особено популарна и кај младата публика. Жакељ истакна дека приказната е автобиографска.

Споделив нешто вистинско и искрено. Пишувам за теми што многумина нè мачат и ме радува повратната реакција на публиката. Мислите на публиката станаа и мои мисли. Според книгата ќе снимаме и филм во режија на Марко Набершник. Јас не сакав да пишувам книга за времето на Југославија, но тоа чувство се провејува низ животот на едно семејство застапено во приказната – вели Жакељ.

[caption id="attachment_552167" align="alignnone" width="1000"] Пишувам за теми што многумина нè мачат и ме радува повратната реакција на публиката, вели Жакељ[/caption]

За делото на Владислав Бајац, првиот добитник на наградата „Прозарт“ на фестивалот, зборуваше Александар Прокопиев, кој е негов голем познавач. Тој ја преведе и неговата последна „Хроника на сомнежот“ на македонски јазик. Прокопиев истакна дека книгите на Бајац секогаш се со мајсторски постапки.

[caption id="attachment_552169" align="alignnone" width="1000"] Во оваа книга вметнав многу автобиографски елементи, вели Бајац[/caption]

Во оваа книга вметнав многу автобиографски елементи. Всушност за писателите сите книги се такви. Долго време тлееше во мене, некако како да се плашев од моето време, од спомените. Но, интересни ми беа реакциите на читателите и на моите блиски пријатели кога поверуваа дека се во книгата е точно. Тоа е таа моќ на книжевноста – рече Бајац.

Дамир Каракаш е хрватски писател со бројна публика, интересен автор поминал низ многу професии пред да се занимава со пишувањето. Лафазановски го нарече Каракаш тотален писател. Тој неодамна ја доби книжевната награда „Меша Селимовиќ“. Каракаш истакна дека е балкански писател кој во својата лична изградба како автор имал големо влијание од руската литература, a омилен автор му е Франц Кафка.

Пораснав во село во Лика каде што немаше библиотека, немаше книги. Имаше полско веце и наместо тоалетна хартија, ставаа книги од Достоевски, Толстој заковани на шајка. Јас ги кинев тие листови и ги читав. Сум ја прочитал можеби најкратката верзија од „Ана Каренина“, на само 14 страници – вели Каракаш.

[caption id="attachment_552172" align="alignnone" width="1000"] Денес во Хрватска многу се пишува, а никој не чита книги, вели Каракаш[/caption]

Тој додава дека многу ја почитува поезијата и дека дури и лоша поезија е подобра од животот.

Денес во Хрватска многу се пишува, а никој не чита книги. Членувам во многу жирија на литературни награди и добивам впечаток дека дури ниту самите автори не си ги читаат своите книги – дециден е Каракаш.

Елена Алексиева е популарна авторка во Бугарија. Со своите 15 објавени книги, главно романи, таа е специфична појава на книжевноста на Балканот. Прокопиев посочи дека нејзината непостојаност во пишувањето и како ги гради ликовите и дејствата во романите ја прават посебен автор.

За мене литературата и животот се два света. Мојот живот е амалгам од тие два света - во реалноста кога не се снаоѓам добро ми помага литературата, и како писател и како читател. Јас ги оставам моите ликови да се градат самите, никогаш не ги планирам од почеток до крај како ќе се развиваат. По природа сум човек што сака да контролира работи, ама во литературата се препуштам на слободата што ми ја дава – вели Алексиева.

[caption id="attachment_552173" align="alignnone" width="750"] По природа сум човек што сака да контролира работи, ама во литературата се препуштам на слободата што ми ја дава – вели Алексиева.[/caption]

Фестивалот „ПРО-ЗА Балкан“ секогаш обрнува внимание и на застапеноста на македонските автори. Покрај годинешната добитничка на наградата „Прозарт“, Оливера Николова, меѓу гостите е и Томислав Османли, еден од нашите најистакнати автори, преведени на повеќе јазици. Лафазановски потсети на неговата книга од 1981 година „Филмот и политиката“ и го праша како на неа гледа од денешна перспектива.

Живееме во време во кое слободата се повеќе ни бега. Ни се протнува како што јагула плива, а за тоа големо влијание имаат медиумите – вели тој.

На прашањето каква ни е поновата литература, Османли вели дека сепак се определува повеќе кон нашите повозрасни автори, како што е Оливера Николова, Влада Урошевиќ, како и Прокопиев и Лафазановски.

[caption id="attachment_552176" align="alignnone" width="1000"] Живееме во време во кое слободата се повеќе ни бега, вели Османли[/caption]

Денеска на програмата на фестивалот се неколку настани. Во 13 часот во Europe House Скопје ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литература/општество/критика (литературата и критичкото препрочитување на општествените процеси)“. Ќе учествуваат гостите писатели и членовите на програмата Скопје Fellowship кои ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи. Модератор на средбата е Владимир Јанковски.

Во 20 часот во кафе-книжарницата „Буква“ ќе се одржи разговор на Александар Прокопиев со режисерот Рајко Грлиќ. Расказ од Грлиќ ќе чита актерот Петар Арсовски.

Во 21 часот ќе следува музички перформанс на Пијан Славеј и промоција на неговата трета поетска книга „Полиграф“, во издание на „Прозарт медиа“.

Пијан Славеј е музички перформер, автор и пејач во групата „Фолтин“. Како дел од групата, зад себе има девет студиски изданија, музика за преку триесет театарски претстави и неколку филмови, меѓу кои, кандидатот за наградата „Оскар“ – филмот „Медена земја“. Надвор од работата во групата, одржал концерт со Македонската филхармонија, настапува како кантавтор и објавил две поетски збирки („Креветизам и хоризонтала“, 2018 и „Срчки“, 2020).

Организатор на фестивалот е „Прозарт медиа“. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Град Скопjе, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Амбасадата на Словенија, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА.

The post Отворено 10. издание на литератураниот фестивал „ПРО-ЗА Балкан“: Денес има сè повеќе писатели, а нема читатели appeared first on Република.

Музички перформанс на Пијан Славеј и промоција на неговата трета поетска книга „Полиграф“ ќе се одржи вечерва во 21 часот во кафе-книжарницата „Буква“ во Скопје. Промоцијата се одржува во рамките на 10. издание на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“, кој беше отворен синоќа во Даут-пашиниот амам во Скопје.

Претходно во 13 часот во Europe House Скопје ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литература/општетство/критика (литературата и критичкото препрочитување на општествените прцеси)“. Ќе учествуваат гостите писатели и членовите на програмата Скопје Fellowship кои ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачи. Модератор на средбата е Владимир Јанковски.

Во 20 часот ќе се одржи разговор на Александар Прокопиев со режисерот Рајко Грлиќ. Расказ од Грлиќ ќе чита актерот Петар Арсовски.

Следува промоцијата на книгата „Полиграф“ и кус музички перформанс на Пијан Славеј (гитара и глас) и Гоце Јованоски (бас).

Пијан Славеј е музички перформер, автор и пејач во групата „Фолтин“. Како дел од групата, зад себе има девет студиски изданија, музика за преку триесет театарски претстави и неколку филмови, меѓу кои, кандидатот за наградата „Оскар“ – филмот „Медена земја“. Надвор од работата во групата, одржал концерт со Македонската филхармонија, настапува како кантавтор и објавил две поетски збирки („Креветизам и хоризонтала“, 2018 и „Срчки“, 2020).

The post Хрватскиот режисер Рајко Грлиќ вечерва гостин на јубилејното 10. издание на литературниот фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ appeared first on Република.

Од 18 до 21 септември во Скопје ќе се одржи јубилејното, 10. издание на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“, единствен од ваков формат во регионот на кој доаѓаат врвни но и писател(к)и во подем, како и многу познати издавачи од странство.

Дејан Трајкоски е идеен творец и директор на „Про-за Балкан“, член на Друштвото на писателите на Македонија и на Интернационалната федерација на филмски критичари Фипресци. Тој е дипломиран професор по филозофија и поранешен новинар во дневниот весник „Вечер“, а на културната јавност ѝ е познат како писател и автор на романите „Вистина, љубов (Рашомонијада)“ и „Неверство“ за кој ја доби наградата Македонска книжевна авангарда.

Запрашан како е да се организира литературен Фестивал каде што гостите се актуелни и пред сè атрактивни, а воедно да биде задржано и високото ниво на професионалност, Трајкоски во интервју за „Република“ вели дека е многу е тешко, и во исто време, многу е лесно.

Некаде на средина, веројатно, лежи одговорот, вели Трајкоски.

Годинашна добитничка на наградата „Прозарт“ за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот е македонската писателка Оливера Николова, мајката на сите писателки. Гости на годинашното издание на „ПРО-За Балкан“ се писателите Дамир Каракаш, Броња Жакељ, Владислав Бајац, Елена Алексиева и Томислав Османли. Во рамки на фестивалот ќе се одржи и разговор со хрватскиот режисер и сценарист, Рајко Грлиќ. Нивното творештво ќе биде промовирано на отворањето на манифестацијата, в недела на 18 септември, во 20 часот, што ќе се одржи во Даут-пашиниот амам, во Националната галерија.

Во рамки на фестивалот ќе се одржи и разговор со хрватскиот режисер и сценарист, Рајко Грлиќ, чиј филм „Караула“ ќе биде прикажан на 21 септември во Кинотека. Разговорот со него е планирано да биде понеделнички, на 19 септември, на вториот фестивалски ден од 20 часот во кафе-книжарницата„Буква“ каде, пак, од 21 часот Бранислав Николов ќе одржи уметнички перфоманс како дел од промоцијата на неговата трета поетска книга, „Полиграф“. Во рамки на 10-то издание на „Про-За Балкан“ ќе се одржи и тркалезна маса на тема „Литература/општество/критика (литературата и критичкото препрочитување на општествените процеси).

Интернационалниот литературен фестивал „Про-за Балкан“ оваа година слави јубилеј 10 години. Вие сте идеен творец на Фестивалот. Кои се Вашите оценки? Ги задоволивте личните критериуми?

ТРАЈКОСКИ: Да. И не.
Да: Затоа што започнавме фестивал со Прокопиев, Лафазановски и Мадешовски, во време кога во Скопје речиси немаше прозни настани со писатели од надвор. Од тој аспект, Скопје како да беше во некаква прозна тишина, само повремено раздрмано од некој случаен сон. Да, и затоа што на фестивалот доаѓаат големи но и писател(к)и во подем, како и видни издавачи од странство. Сакавме да направиме сè, само не некаков вид на паланечко-книжевен туризам. Еве, оваа година дури и Саемот на книга во Лајпциг, вториот по големина во Германија, најави програма посветена на издавачи, со речиси ист формат како нашата „Скопје fellowship“ програма. Во Скопје беше уредничка од Зуркамп, а сега доаѓа уредничка од Галимар. Две професионалки кои што доаѓаат од топ пет најпосакувани фирми во своето поле во Европа. Редок е ваквиот случајот на манифестации од другите уметности во Скопје.
Не: Затоа што... Знаете, сега е време за славење. Ќе ги оставиме буквите од куршуми и пукањата во празно, и ќе славиме. Ако можевме вака 10 години, ќе можеме најмалку уште толку.

Што е потребно за да се одржи Фестивал од ваков формат каков што е Про-За Балкан? Колку логистика, лични контакти, организациски способности се потребни?

ТРАЈКОСКИ: Прво, за тие наши десетгодишни (не)услови, потребен е професионален тим кој што сака да работи и во речиси волонтерски услови. И на тоа сум најмногу горд – фестивалот го работиме 10 години со речиси истиот тим. А личните контакти, тие се можеби најважните. Особено во првите години, кога Македонија речиси ја немаше на мапата. Втората фестивалска година во Скопје дојде една од најпрочуените литературни скаути во светот, Ен Луис Фишер. Луѓе како неа, кои работат за најголемите светски издавачи и имаат моќ на одлучување, не доаѓаат на неистражена мапа туку така. Прокопиев и Лафазановски веќе имаа создадено нивна мрежа на познанства, кои беа клучни.

[caption id="attachment_551266" align="alignnone" width="717"] Тимот на „ПРО-ЗА Балкан“[/caption]

Веќе десетта година по ред, дури и во услови на епидемија на ковид-19 успеавте да го задржите високото ниво на професионалност, актуелност и атрактивност во гостите кои доаѓаат на Фестивалот. Како ви успева?

ТРАЈКОСКИ: Многу е тешко. И во исто време, многу е лесно да се направи фестивалот. Некаде на средина, веројатно, лежи одговорот. Турскиот поет Орхан Вели (во препев на Васко Марковски), вака пее: „Та, оваа брада не ја обелевме на воденичар“.

[caption id="attachment_551265" align="alignnone" width="2048"] Сакавме да направиме сè, само не некаков вид на паланечко-книжевен туризам, вели Трајкоски[/caption]

Што значи за македонската литература одржувањето на Фестивалот Про-За Балкан?

ТРАЈКОСКИ: Фестивалот Про-За Балкан е вмрежување на нашите писатели и издавачи со писателите од регионот и книжевните професионалци од светот. Макар и една соработка да произлегла од сето ова, макар и едно гостување (а се случило многу повеќе), би биле слободни да го парафразираме Милтон Манаки, и да речеме: „ Ако ова чини, сме завршиле голема работа“

Импозантна е листата на гости на Про-За Балкан, од Миљенко Јерговиќ, Анте Томиќ, Мирча Картареску, Басара, Попов, оваа година Рајко Грлиќ, Дамир Каракаш, Броња Жакељ, Владислав Бајац, Елена Алексиева. Какви се нивните впечатоци? Какви анегдоти или случки имате со нив, а кои може да ги откриете на јавноста? Кој што сака да прави кога е во Скопје?

ТРАЈКОСКИ: Ги има многу.
Речиси непознато е дека на фестивалот се сретнаа издавач од Германија и Македонка, и после тоа приказната се преточи во брак. Исто, драго ни беше што пред неколку години неколку од писателите не сакаа да си одат од Скопје. Драго ни беше и кога Јерговиќ кажа дека првата смрт со која се сретнал, била смртта на Немечек. Оти, на многумина од овие простори, првата смрт со која се сретнаа, им беше таа на Немечек. Само што многумина заборавиле. Па тука е писателот, да нè потсети.
Една од тажните анегдоти е кога еден од амбасадорите, пред повеќе години, за време на големите протести од позицијата и од опозицијата, одеше половина час пеш, низ таа гужва од знамиња, за да стигне на отворањето. И не виде нас стотина, како некаков контрапункт на 50.000 или 100.000 луѓе на улица (зависно дали информацијата беше лиферувана од позицијата или опозицијата), како зборуваме за литература, како во некое стаклено ѕвоно. Мислам дека и Дон Кихот да нè видеше, ќе се посомневаше во нашата разумност. Или, пак, можеби немаше да се посомнева...

[caption id="attachment_551267" align="alignnone" width="800"] Трајкоски во друштво со бугарскиот писател Алек Попов и Светослав Басара од Србија[/caption]

Дали Про-За Балкан успеа да се наметне како Фестивал кој ќе ги отвори патиштата за нормална комуникација со регионот?

ТРАЈКОСКИ: За да се отворат патиштата потребно е да се пука од повеќе места, со различни арсенали. Нашиот фестивал е само еден дел од алката. Знаете, колку што се сее, толку се жнее.

Кои се идните планови за следната десетолетка на Про-За Балкан?

ТРАЈКОСКИ: Во вакви општествени околности, како во изминатите 10 години, да се разговара за идни планови е како да кроите приказна од шилци, место од пердуви. Најдраго ми е што неколку од писателите, како Миљенко Јерговиќ, Андреј Блатник..., беа наши гости неколку пати. Обично, луѓето се враќаат само каде што им е топло. Сакам така да продолжиме.

Разговараше: Александра М. Бундалевска

фото: Приватна архива

The post Јерговиќ и Блатник ни беа гости неколку пати, луѓето се враќаат само каде што им е топло appeared first on Република.

Десетина писатели, издавачи, уредници од регионот и пошироко ќе бидат гости на јубилејното 10. издание на Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“, што ќе се одржи од 18 до 21 септември во Скопје. На годинашната добитничка на наградата „Прозарт“ за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, македонската писателка Оливера Николова, ќе ѝ се придружат писателите: Дамир Каракаш, Броња Жакељ, Владислав Бајац, Елена Алексиева и Томислав Османли. Нивното творештво ќе биде промовирано на отворањето на 18 септември, во Даут-пашиниот амам од 20 часот.

Во рамки на фестивалот ќе се одржи и разговор со хрватскиот режисер и сценарист, Рајко Грлиќ, чиј филм „Караула“ ќе биде прикажан на 21 септември во Кинотека. Разговорот со Грлиќ ќе се случи на вториот фестивалски ден од 20 часот во кафе-книжарницата „Буква“ каде од 21 часот Пијан Славеј ќе одржи музички перфоманс како дел од промоцијата на неговата трета поетска книга, „Полиграф“. Во рамки на 10. издание ќе се одржи и тркалезна маса на тема „Литература/општество/критика (литературата и критичкото препрочитување на општествените процеси).
Фестивалот ќе биде затворен на 20 септември во Даут-пашиниот амам. На третата фестивалска вечер видео обраќање ќе има годинашната добитничка на наградата „Прозарт“, Оливера Николова, а писателите ќе читаат извадоци од нивните дела. Во сеќавање на Луан Старова, ќе биде прочитан и извадок од негово дело.

Дамир Каракаш, кој пред неколку дена ја доби книжевната награда „Меша Селимовиќ“ во Тузла, е еден од водечките современи автори во регионот. Тој е наградуван автор и неговите дела се преведени на арапски, француски, германски, чешки, словенечки, македонски, италијански јазик... Има објавено многу книги, од кои „Прослава“, Blue moon и „Сјајно место за несреќа“ се објавени на македонски јазик. Некои од нив се инсценирани или снимени. Режисерот Далибор Матаниќ снимил филм според книгата „Кино Лика“, кој добил повеќе награди во Хрватска и во странство.

Броња Жакељ е словенечка авторка и новинарка. Нејзината прва книга „Бело се пере на деведесет“ ја освои наградата „Кресник“ за најдобар роман на годината и од неговото објавување во 2018 година тој е препечатен безброј пати. До денес, продаден е во близу во 20.000 примероци и е преведен на бугарски, хрватски, македонски и италијански јазик, а претстои и српскиот превод.

Владимир Бајац, којшто е првиот лауреат на наградата „Прозарт“, после десет години повторно се враќа на фестивалот како писател, но и како издавач, основач на легендарната српска „Геопоетика“. Тој е познато книжевно име на Балканот, добитник на дваесетина релевантни награди и десетина номинации, меѓу кои и наградата „Балканика“ во 2008 за романот „Амамот Балканија“. Неговите дела се преведени на дваесетина светски јазици и многу од нив се адаптирани за театарски претстави. На македонски јазик се преведени повеќе негови книги, како „Книга за бамбусот“, „Друидот од Синдидун“, „Бегство од биографија“, „Европа експрес“ и други.

Елена Алексиева е авторка на 15 книги, меѓу кои и романите „Витезот, ѓаволот и смртта“, „Нобеловецот“ и „Светиот волк“, добитник на наградата „Роман на годината“ на Националниот фонд за донации „13 векови Бугарија“ и на националната награда за белетристика „Перо“ на Националниот центар за книги. Нејзините книги се преведени на француски, шпански, руски и српски јазик. Била соработник на бројни периодични публикации и антологии на англиски, француски, германски, полски итн.

Нејзината последна книга „Разбивањето на Самсара“, збирка раскази (2021 година), е добитник на националната награда за збирка раскази „Јордан Радичков“, како и на националната награда „Перо“.

Томислав Османли е македонски сценарист, драматург, теоретичар на медиумите, писател, критичар, новинар и есеист. Османли создава во повеќе дисциплини. Автор е на 31 објавени книги: проза, драми, сценарија, теорија и есеистика. Автор е на четири романи преведени и во странство, десетина драмски текстови и повеќе сценарија за телевизиски, документарни и еден игран филм.

Со години се занимавал со филмска и театарска критика и публицистика, како и со теорија на драмски затемелените вербо-визуелни медиуми. Објавувал публицистички и теоретски текстови во речиси сите македонски и во голем број ексјугословенски списанија. Член е на Друштвото на писателите на Македонија и на македонскиот ПЕН клуб, повеќе пати избиран во неговата Управа. Член е и на новоформираниот Аромански ПЕН центар со седиште во Белград.

Пијан Славеј е музички перформер, автор и пејач во групата „Фолтин“. Како дел од групата, зад себе има девет студиски изданија, музика за преку триесет театарски претстави и неколку филмови, меѓу кои, кандидатот за наградата „Оскар, филмот “Медена Земја”. Надвор од работата во групата, одржал концерт со Македонската филхармонија, настапува како кантавтор и објавил две поетски збирки („Креветизам и хоризонтала“, 2018 и „Срчки“, 2020).

Организатор на фестивалот е „Прозарт медиа“. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“
се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Град Скопjе, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Амбасадата на Словенија, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА.

The post Каракаш, Жакељ, Алексиева, Бајац, Грлиќ, Османли – гости на 10. издание на „ПРО-ЗА Балкан“ appeared first on Република.

Македонската писателки Оливера Николова е добитничка на наградата „Прозарт“ за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, што ја доделува Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“. Јубилејното 10. издание на фестивалот годинава ќе се одржи од 18 до 21 септември.

Одлуката за доделување на наградата на Николова беше донесена едногласно од страна на Одборот за доделување на наградата „Прозарт“, на чело со претседателот Ермис Лафазановски.

Оливера Николова е македонска писателка која ја одбележа македонската книжевност во втората половина на 20 и почетокот на 21 век, затоа со право можеме да ја сметаме за книжевен бард чии дела сe и ќе бидат сметани и во иднина за врв на македонската класична книжевност. Почнувајќи од нејзините изданија во рамките на македонската книжевност за деца, па сè до нејзиниот последен роман, на читателите не само во Македонија туку и на Балканот, им ја понуди единствената привилегија преку нејзините дела да прочитаат работи кои се напишани сега и тука, а чие ехо ќе одѕвонува далеку во иднината, стои во одлуката на Одборот.

Николова, за која не ретко се споменува дека е мајка на сите македонски писателки, во писмото по повод добивањето на наградата вели:

'ПРО-ЗА Балкан' за мене отсекогаш претставувала кота од која ми се овозможуваше радоста да ги поздравам колегите писатели, оние присутните, но и неприсутните, кои ги познавам и не ги познавам, кои ги читам и не ги читам, но чии автентични творечки вибрации бездруго ја изгубиле супстанцата на само она што е исклучително. Неспорно, присуството на читателите, пак, создава повеќе убавина одошто некогаш сме имале во моментот, повеќе емпатија за секого, но и помалку занес за чудата на животот и сировата стварност, наведува Николова.

Во својата порака таа вели дека ѝ припаѓа на македонската литература, а нејзиниот јазик на изразување е македонскиот јазик и додава: Писател… Писатели… Знаеме ли што се очекува од нас? Го прифаќаме овој товар со занес, а што се бара од нас? Што треба да работиме? Дали да се слушаме само себеси? Дали да ги слушаме првенствено другите? А, најважното: дали би го прифатиле и тоа што ни се наметнува“, се наведува во писмото по повод добивањето на наградата.

Понатаму прашува кој е вистинскиот повик на писателите и додава: „Во име на овие брзи и површни размисли, во име на нашето колебање за кое секој писател го остри перото, ја поздравувам нашата сложност во предвидувањата кои секогаш сме ги оспорувале, да го чуеме не само пискотот на разумот, туку и нашата несигурност со коja ја китиме кревкоста на упорното постоење. Она што го работиме никогаш не ќе знаеме со сигурност кои бедеми ги поставува, се’ додека не го пропуштиме времето да истрча пред нас и да ни мавта од иднината за повикување“, нагласува Николова.

Оливера Николова, која е раскажувачка, романсиерка и драмска писателка е родена во Скопје во 1936 година. Целиот работен век го минала во Македонската радио-телевизија како уредник и драматург. Член е на Друштвото на писателите на Македонија од 1963 година. Покрај романите како „Вежби за Ибн Пајко“, „Куклите на Росица“, „Збогум, Вано, Ванке…“, „Песот со тажен поглед“, и збирки раскази за возрасни, има објавено и 17 книги за деца и сликовници, меѓу кои: „Девојките на Марко“, „Мојот звук“, „Преминот не е осветлен“, „Светлосна година“, и др. Нејзината култна книга за деца „Зоки Поки“ стана задолжителна лектира во училиштата, а според неа е снимена и детска телевизиска серија.

Организатор на фестивалот е „Прозарт медиа“. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура, „Традуки“, Турскиот културен центар „Јунус Емре“, Град Скопjе, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Амбасадата на Словенија, Француски институт во Скопје, Кинотеката, Национална Галерија, СПОНА.

The post Оливера Николова добитничка на наградата „Прозарт“ appeared first on Република.