Нобеловата награда за хемија за 2024 година им е доделена на американскиот научник Дејвид Бејкер, како и на британските истражувачи Џон Џампер и Демис Хасабис, соопшти Нобеловиот комитет на Шведската академија на науките.

Научниците ја добија наградата за „компјутерско моделирање на протеински структури“, како и за „предвидување на протеинските структури“, според образложението на одлуката на комитетот.

Појаснето е дека Бејкер, користејќи оригинален метод, го создал првиот протеин во светот, „целосно различен од сите постоечки протеини“, наречен Top7. Благодарение на неговото истражување, стана можно да се дизајнираат протеински структури кои, во принцип, не се појавуваат во природата, а не само да ја имитираат структурата на постоечките протеини.

Хасабис и Џампер се исакнале со развојот на модел базиран на технологијата за вештачка интелигенција AlphaFold2, со чијашто помош беше можно не само да се утврди структурата на сите протеини во човечкото тело, туку и однапред да се предвиди структурата на повеќе од 200 милиони протеини кои подоцна биле откриени во други живи организми.

Откритието може да има „огромен број научни примени“, од подобро разбирање како функционира „отпорноста на антибиотици“ до создавање ензимски структури кои можат да ја разградат пластиката, рече Комитетот. Кодот AlphaFold2 е јавно достапен, така што секој може да пристапи до него. До октомври 2024 година, повеќе од два милиона луѓе од 190 земји се запознаа со овој модел.

Благодарение на откритијата на лауреатите, „работата што претходно траеше неколку години сега може да се направи за неколку минути“, нагласи комитетот.

За лауреатите

Бејкер е роден на 6 октомври 1962 година. Биохемичарот е познат по тоа што развил метод за дизајнирање на протеини и предвидување на нивните тридимензионални структури користејќи програми базирани на вештачка интелигенција.

Хасабис е роден на 27 јули 1976 година и е компјутерски научник и научник за вештачка интелигенција. Работел како извршен директор на DeepMind (одделот за вештачка интелигенција на Google) и советник на владата на Велика Британија за вештачка интелигенција.

Научникот и постар истражувач во DeepMind Technologies, Џампер соработувал со Хасабис во создавањето на моделот AlphaFold AI за проучување и предвидување на структурите на протеини и аминокиселини. Во 2021 година, списанието Тајм го вклучи во списокот „100 Next“ во текот на годината кога објави околу 50 написи кои беа цитирани повеќе од 16 илјади пати.

За наградата

Нобеловата награда, која се смета за една од најпрестижните во научниот свет, се наградува со 11 милиони шведски круни, која беше коригирана изминатите години, за да достигне вреднос од околу милион долари, според актуелниот курс. Половина од паричниот дел од наградата овој пат ќе му припадне на Бејкер, додека другата половина ќе биде поделена меѓу Хасабис и Џампер „за предвидување на структурата на протеините“, соопшти академијата.

Наградата за хемија е трета што се доделува секоја година по медицина и физика, кои беа објавени претходно оваа недела.

Нобеловата награда е востановена по волја на Алфред Нобел, кој се смета за изумител на динамитот и богат причинител, а се доделува на „оние кои во текот на претходната година му донеле најголема корист на човештвото“. Првично доделена во 1901 година, 15 години по смртта на Нобел, наградата се доделува за достигнувања во медицината, физиката, хемијата, литературата и мирот. Победниците во секоја категорија ги делат паричните награди, кои се прилагодуваат со текот на годините. Наградата за економија е додадена подоцна и е финансирана од Шведската централна банка.

Хемијата, која му беше особено драга на Алфред Нобел и науката која најмногу се применува во неговото инвентивно дело, не мора да е најпривлечната од наградите, но меѓу претходните добитници се научните великани како пионерите на радиоактивноста Марија Кири и Ернест Радерфорд.

Минатата година, Нобеловата награда за хемија им беше доделена на Мунги Бавенди, Луис Брус и Алексеј Екимов за откривањето на ситни кластери атоми познати како квантни точки, кои сега широко се користат за создавање бои на рамни екрани, диоди што емитуваат светлина. (LED) светилки и уреди кои им помагаат на хирурзите да ги видат крвните садови во туморите.

The post Дознајте сѐ за Нобеловата награда appeared first on Република.

Во сабота на 1 јуни, во 19 часот, во кафе-книжарницата „Илика“ е најавена промоција на романот „Девојчински спомени“ од Ани Ерно, добитничката на Нобеловата награда за литература за 2022 год. За книгата ќе разговараат д-р Ирина Талевска и д-р Елисавета Поповска, која е и преведувачка на делото. Разговорот ќе го модерира уредникот на изданието, Ведран Диздаревиќ.

Романот „Девојчински спомени“ е прв превод на Ани Ерно на македонски јазик. Во оваа книга авторката, во својот специфичен манир, се навраќа кон лавиринтите на своето минато, овој пат на летото 1958 г. и на доживувањата во едно летно одморалиште. Младата Ани се заљубува во Х. и го има своето прво сексуално искуство по кое следи неочекуван шок: потсмевот од другите, игнорирањето од саканиот, сопствениот срам. Повеќе од 55 години ѝ се потребни на авторката да му се спротивстави на ова сеќавање на срамот создавајќи хибридно дело на (авто)фикција, мемоарски запис и документарна проза што е типично обележје на нејзиното целокупно творештво. „Девојчински спомени“ е и многу повеќе од обид за книжевно осмислување и обликување на историјата – тоа е и прекрасна контемплација за страста, сеќавањето, срамот, времето и идентитетот.

The post Промоција на романот „Девојчински спомени“ од Ани Ерно, добитничката на Нобелова награда за литература за 2022 appeared first on Република.

Родена во 1931 година во Вингам (Онтарио), Манро е прославена ширум светот токму поради нејзините кратки приказни за животот на жените во руралните области, особено во Канада. Своите раскази ги објавувала во списанија од 1953 година, кои подоцна се собрани во нејзината прва збирка насловена „Танц на среќните сенки”(Dance of the Happy Shades), објавена во 1968 година. Набргу потоа, нејзините книги почнуваат да се објавуваат низ цела Америка.

Манро пишуваше за навидум „обични работи”, за комплексноста на човечкото битие, а на виделина изнесе нијансирани и чувствителни приказни за животите на девојките и жените, за триумфите и трагедиите што се случуваат во нивното секојдневие. Таа често ја поврзуваше емотивната реалност со сопствената биографија, воведувајќи ги читателите во моќните вињети од животите на жените во комплексна форма на краток расказ, кога секој збор, точка и запирка се важни, а времето за читање е драгоцено.

Алис Манро беше првата канадска авторка која ја доби Нобеловата награда за книжевност во 2013 година. Беше прогласена за „мајсторка на современиот расказ”, поради својот начин на пишување со кој го доловуваше „чувството дека сите ние сме само човечки суштества”. Доделувањето на Нобеловата награда се случува една година откако е објавена нејзината последна збирка раскази „Драг живот”(Dear Life). Мaнро ја доби Букеровата награда во 2009 година и двапати наградата „Гилер”, најпрестижната книжевна награда во Канада.

The post Почина Алис Манро, првата канадска авторка која ја доби Нобеловата награда за книжевност во 2013 година appeared first on Република.

Канадската писателка Алис Мунро, добитничка на Нобеловата награда за литература, почина во понеделникот на 92-годишна возраст, објави во вторникот весникот Globe and Mail, повикувајќи се на членови на семејството. Весникот објави дека Манро боледувала од деменција најмалку една деценија.

Таа ја доби Нобеловата награда за литература во 2013 година, како прва канадска писателка. Извонредно изработените приказни за љубовите, амбициите и маките на жените од малиот град во нејзината родна земја ја направија Алис Манро глобално призната мајсторка на расказот.

Објавила повеќе од десет збирки раскази. Нејзините приказни го истражуваат сексот, копнежот, незадоволството, стареењето, моралните конфликти и други теми од руралната средина во Онтарио каде што живеела и била интимно позната.

Таа беше вешта во целосно развивање на сложени ликови во ограничените структури на краткиот расказ. Често ја споредуваат со Антон Чехов, рускиот мајстор за кратки раскази од XIX век, што беше истакнато од Шведската академија со доделувањето на Нобеловата награда.

Манро ја доби исто така и престижнета британска Букеровата награда во 2009 година и двапати Гилер наградата, најпрестижната книжевна награда во Канада.

The post Почина Алис Манро, добитничка на Нобеловата награда за литература, мајсторка за раскази appeared first on Република.

Затворената иранска активист за човекови права Наргес Мохамади е наградена со Нобеловата награда на денешната церемонија во Градското собрание во Осло. Нејзините деца Киана и Али Рахмани ја примија наградата во име на Мохамади (51), кој останува во ирански затвор, јави ДПА.

Седумнаесетгодишните близначки го прочитале говорот на нивната мајка, кој таа го напишала во озлогласениот затвор Евин во Иран.

Ја пишувам оваа порака зад високите, студени ѕидови на затворот, напиша таа во својот говор и изрази надеж дека честа ќе помогне да се зајакне активистичкото движење во Иран кое бара права и фер третман од тврдокорната исламистичка влада во земјата. Јас сум Иранка, горда и чесна придонесувач за цивилизацијата, која моментално е под угнетување на деспотска верска влада. Јас сум затвореничка која, поднесувајќи длабоки и душечки страдања кои произлегуваат од недостатокот на слобода, еднаквост и демократија, ја препозна неопходноста од своето постоење и најде вера, наведе таа.

Норвешкиот Нобелов комитет ја удостои со наградата „за нејзината борба против угнетувањето на жените во Иран и нејзината борба за промовирање на човековите права и слобода за сите“.

Таа вчера на својата страница на Инстаграм, која и ја одржуваат пријатели во странство, објави дека стапила во тридневен штрајк со глад.

На денот на церемонијата на доделување на Нобеловата награда, сакам да бидам гласот на Иранците кои протестираат против неправдата и угнетувањето. Иранскиот народ на крајот ќе го надмине авторитаризмот наметнат од владата која ги загуби и легитимитетот и јавната поддршка, напиша Мохамади.

Другите добитници на Нобеловата награда за литература, медицина, физика, хемија и економија, исто така, ќе бидат одликувани денеска на посебна церемонија во Стокхолм, со која ќе претседава шведскиот крал Карл XVI Густаф.

Добитниците беа објавени во октомври и традиционално им се доделуваат наградите на годишнината од смртта на основачот на наградата Алфред Нобел, шведски хемичар кој заработи огромно богатство со својот изум на динамит.

The post Доделени Нобеловите награди на церемонии во Стокхолм и Осло appeared first on Република.

Министерството за надворешни работи на Иран ја оцени одлуката на Нобеловиот комитет да ја додели овогодишната награда за мир на иранската активистка Наргес Мохамади, како политизација.

Постапката на Нобеловиот комитет е политички потег во согласност со интервенционистичката и антииранската политика што ја спроведуваат некои европски влади. Комитетот ја додели Нобеловата награда за мир на лице осудено за повеќекратно кршење на законот и извршување на криминални дејствија, и ние го осудуваме ова како пристрасна и политички мотивирана одлука, изјави портпаролот на иранското МНР, Насер Канан.

Претходно, Одборот за наградата го повика Иран да ja ослободи Мохамади, една од водечките активистки за правата на жените и за укинување на смртната казна во Иран.

Норвешкиот Нобелов комитет одлучи да ја додели Нобеловата награда за мир за 2023 година на Наргес Мохамади за нејзината борба против угнетувањето на жените во Иран и нејзината борба за промовирање на човековите права и слобода за сите. Наградата, исто така, им оддава признание на стотиците илјади луѓе кои протестираа против дискриминацијата и угнетувањето на жените во Иран. Само со прифаќање на еднакви права за сите светот може да постигне братство меѓу народите што (основачот на наградата) Алфред Нобел се обиде да го промовира, истакна директорката на норвешкиот Нобелов комитет Берит Реис-Андерсен.

https://republika.mk/vesti/svet/dobitnichkata-na-nobelovata-nagrada-za-mir-otsluzhuva-12-godishna-zatvorska-kazna/

Мохамади во моментов отслужува повеќекратни казни во затворот Евин во Техеран со вкупна должина од 12 години затвор. Неколку пати беше осудувана поради кампањата против смртната казна, а неколку пати беше и затворена во самица. Мохамади моментално отслужува казна од 10 години и 9 месеци под обвинение за дела против националната безбедност и пропаганда против државата. Таа беше осудена и на 154 удари со камшик, но оваа казна најверојатно до сега не е извршена. Нејзе и е забрането да ја напушта државата.

Таа е заменик-директорка на невладината организација Центар за заштита на човековите права, основана од Ширин Ебади, добитничка на Нобеловата награда за мир во 2003 година.

Мохамади е 19-та жена што ја освоила наградата стара 122 години и прва откако Марија Реса од Филипини ја освои наградата во 2021 година заедно со Русинот Дмитри Муратов.

Нобеловата награда за мир, вредна 11 милиони шведски круни (околу 950.000 евра), ќе биде врачена во Осло на 10 декември, на годишнината од смртта на шведскиот индустријалец Нобел, кој ја основал наградата во 1895 година.

The post Иран: Нобеловата награда за мир е пристрасна и политички мотивирана одлука appeared first on Република.

Иранката Наргес Мохамади е добитничка на Нобеловата награда за мир за 2023 година оваа година.

Норвешкиот Нобелов комитет денеска и ја додели престижната награда за нејзината борба против угнетувањето на жените во Иран.

Мохамади беше избрана меѓу 351 кандидати, меѓи кои 259 поединци и 92 организации.

The post Мохамади е добитничка на Нобеловата награда за мир appeared first on Република.

Овогодинешната Нобелова награда за физика им се доделува на Пјер Агостини, Ференц Краус и Ен Л'Хуилје за експериментите што му донесоа на човештвото нови алатки за истражување на светот на електроните во атомите и молекулите, соопшти денеска шведската Кралска академија на науките.

Тие беа избрани заради „експериментални методи кои генерираат атосекундни импулси на светлина за проучување на динамиката на електроните во материјата“, соопшти академијата.

Настаните кои брзо се движат се влеваат еден во друг кога ги перцепираат луѓето, исто како што филмот што се состои од неподвижни слики се перцепира како континуирано движење, велат од академијата.

„Ако сакаме да истражиме навистина кратки настани, потребна ни е посебна технологија. Во светот на електроните, промените се случуваат за неколку десетини од атосекунда - атосекундата е толку кратка што во една секунда има онолку колку што имало секунди од раѓањето на универзумот“.

„Пјер Агостини, Ференц Краус и Ана Л’Хуилје покажаа начин да се создадат екстремно кратки импулси на светлина што може да се користат за мерење на брзите процеси во кои електроните се движат или менуваат енергија“, се вели во соопштението за печатот.

The post Пјер Агостини, Ференц Краус и Ен Л’Хулие добија Нобелова награда за физика appeared first on Република.

Годинешната сезона на Нобеловата награда започнува во понеделник со објавување на наградата за медицина, прва од шесте категории.

Нобеловиот комитет на Институтот Каролинска во Стокхолм околу 11,30 часот треба да го именува добитникот или добитниците на наградата за медицина. Во минатото, имаше многу случаи на маградување на неколку научници во иста година, на пример оние кои работат во исто поле на медицинските истражувања. Од првата награда во 1901 година, вкупно 225 научници ја добиле Нобеловата награда за медицина.

Сепак, минатата година наградата отиде во рацете на еден лауреат: шведскиот генетичар Сванте Пабо беше награден за неговите револуционерни откритија за човечката еволуција.

Сезоната на Нобеловата награда секоја година ја следи истата шема: по категоријата медицина, објавувањето на наградите за физика и хемија се закажани за вторник и среда, а потоа Нобеловата награда за книжевност во четврток.

Петок го носи изборот на овогодинешната Нобелова награда за мир – единствената награда од серијата која не се најавува во Стокхолм, туку во норвешката престолнина Осло. Конечно, назад во шведскиот главен град, идниот понеделник ќе биде објавена Нобеловата награда за економски науки.

Нобеловите награди се иницирани со волјата на пронаоѓачот на динамитот и донатор Алфред Нобел (1833-1896). Тие се наменети да им оддадат почит на оние кои беа од најголема корист за човештвото во секоја категорија во текот на претходната година. Наградите традиционално се доделуваат на церемонија на 10. декември, годишнината од смртта на Нобел.

Оваа година, Нобеловата фондација ја зголеми паричната награда по категорија за еден милион шведски круни на 11 милиони круни (950.000 евра).

The post Со доделувањето на наградата за медицина започнува неделата на Нобеловите награди appeared first on Република.

Нобеловата награда за хемија денеска им беше доделена на научниците Каролин Бертоци, Бери Шарплес и Мортен Мелдал „за развој на клик хемијата и биоортогонална хемија“, соопшти Кралската шведска академија.

Шарплес (81), американски научник од Институтот Скрипс, по вторпат е награден со престижната награда. Американскиот научник е петтиот човек кој двапати ја добил Нобеловата награда.

Шарплес и Мелдал, дански научник од Универзитетот во Копенхаген, беа наградени за „воведување на хемијата во ерата на функционализмот и поставување на темелите на клик хемијата“, се наведува во соопштението.

Американската научничка Бертоци од Универзитетот Стенфорд, како што се наведува, вовела нова димензија на клик хемијата и почнала да ја користи за мапирање на клетките.

Нејзините биоортогонални реакции сега придонесуваат за третмани за рак, меѓу многуте други примени, истакнува Шведската кралска академија.

The post Нобеловата награда за хемија за тројца научници за работа во областа на клик хемијата appeared first on Република.

Добитници на годинашната Нобелова награда за физика се Французинот Ален Аспе, Американецот Џон Клаузер и Австриецот Антон Цајлингер за нивната пионерска работа во квантната механика.

Од Нобеловиот комитет соопштија дека нивните резултати го отвориле патот за нова технологија заснована на квантни информации.

Ефектите на квантната механика почнуваат да наоѓаат примени, а сега постои големо поле на истражување кое вклучува квантни компјутери, квантни мрежи и безбедно шифрирана квантна комуникација - се наведува во соопштението.

Минатата година наградата ја добија тројцата научници Сјукуро Манабе, Клаус Каселман и Џорџо Паризи, чија работа помогна да се објаснат и предвидат комплексните сили на природата, а со тоа да се прошири нашето разбирање за климатските промени.

The post Тројца научници ја делат Нобеловата награда за физика appeared first on Република.

Добитници на годинашната Нобелова награда за физика се Французинот Ален Аспе, Американецот Џон Клаузер и Австриецот Антон Цајлингер за нивната пионерска работа во квантната механика, соопшти денеска Нобеловиот комитет.

Нивните резултати го отворија патот за нова технологија заснована на квантни информации, се вели во соопштението.

Ефектите на квантната механика почнуваат да наоѓаат примени, а сега постои големо поле на истражување кое вклучува квантни компјутери, квантни мрежи и безбедно шифрирана квантна комуникација, се наведува во соопштението.

Минатата година наградата ја добија и тројцата научници Сјукуро Манабе, Клаус Каселман и Џорџо Паризи, чија работа помогна да се објаснат и предвидат комплексните сили на природата, а со тоа да се прошири нашето разбирање за климатските промени.

The post Тројца научници се добитници на Нобеловата награда за физика appeared first on Република.

Шведскиот палеогенетичар Сванте Паабо, кој го секвенционираше геномот на неандерталецот, ја доби Нобеловата награда за медицина, соопшти денеска Нобеловиот комитет.

Откривањето на генетските разлики што ги разликуваат сите живи луѓе од изумрените „хомини“, дава основа за истражување на она што нè прави уникатни луѓе, велат од Комитетот.

Во минатата година оваа награда им припадна на истражувачите Дејвид Јулиус и Ардем Патапутијан, откривачите на клеточните рецептори кои луѓето ги користат за да ја почувствуваат температурата и допирот. Наградата, веројатно меѓу најпрестижните во научниот свет, ја доделува Нобеловото собрание на шведскиот институт Каролинска и е вредна 10 милиони шведски круни (900.357 долари).

The post Швеѓанецот Сванте Паабо ја доби Нобеловата награда за медицина за 2022 година appeared first on Република.

Добитник на Нобеловата награда за медицина годинава е шведскиот генетичар Сванте Пабо, за откритија во областа на изумрените хоминински геноми и човечката еволуција.

Со своето пионерско истражување Пабо постигна нешто навидум невозможно: секвенционирање на геномот на неандерталецот. Тој го направи и сензационалното откритие на непознатиот Денисов хоминин. Пабо, исто така открил дека се случил трансфер на гени од овие сега изумрени хоминини до Хомо сапиенс по миграцијата од Африка пред околу 70.000 години.

Древниот на гени до денешниот човек има физиолошка важност на пример, влијае на тоа како нашиот имунолошки систем реагира на инфекции.

Неговото истражување создаде целосно нова научна дисциплина – палеогеномика.

The post Шведски генетичар е добитник на Нобеловата награда за медицина appeared first on Република.

Рускиот новинар Дмитриј Муратов најави дека ќе го донира медалот на Нобеловата награда за мир, што ја доби минатата година, за да биде продаден на аукција за собирање средства за помош на украинските бегалци.

Во независниот весник „Новаја газета“, во кој тој е главен уредник, Муратов ги повика луѓето „да споделат со бегалците, ранетите и децата на кои им треба итно лекување она што им е вредно, а што има вредност и за другите“.

Тој побара помош од аукциските куќи за организирање на продажбата.

Муратов минатата година ја подели Нобеловата награда за мир со филипинската новинарка Марија Реса.

Тој рече дека својот дел од парите ќе го подари во добротворни цели, меѓу другото за независните медиуми, домот за изнемоштени во Москва и деца со спинални проблеми.

The post Рускиот новинар Дмитриј Муратов ја продава Нобеловата награда за помош на украинските бегалци appeared first on Република.

Голем број европски политичари предложија Володимир Зеленски да биде номиниран и да ја добие Нобеловата награда за мир за 2022 година, се наведува во нивното писмо објавено на специјалната веб-страница nobelprizeforukraine.

Актуелни и поранешни политичари, европратеници, го повикаа норвешкиот Нобелов комитет да ја преиспита процедурата за номинирање за Нобеловата награда за мир за 2022 година и да го продолжи рокот за пријавување за да има време на лустата да се додаде и Володомир Зеленски.

Прес-службата на Норвешкиот Нобелов комитет објави дека оваа година за Нобеловата награда за мир се номинирани 251 поединец и 92 организации. Рускиот новинар и главен уредник на „Новаја газета“ Дмитриј Муратов и филипинската новинарка Марија Реса ја добија Нобеловата награда за мир за 2021 година.

The post Европски политичари го предлагаат Володимир Зеленски за номинација за Нобелова награда appeared first on Република.

Британскиот природонаучник Дејвид Атенборо, Светската здравствена организација и белоруската дисидентка Светлана Тихановска се меѓу номинираните за годинешната Нобелова награда за мир, откако добија поддршка од норвешките пратеници.

Илјадници луѓе имаат право да номинираат кандидати, од пратеници до поранешни победници.

Кандидатите номинирани од норвешките пратеници победуваат секоја година од 2014 година, со исклучок на 2019 година. Минатата година, една од победниците беше Марија Реса, филипинска новинарка која беше и нивен кандидат.

Норвешкиот Нобелов комитет, кој одлучува за конечниот добитник, не ги коментира номинациите и веќе 50 години не ги открива имињата на кандидатите и оние кои ги номинирале. Но, понекогаш норвешките пратеници ги откриваат своите номинации.

Други кандидати откриени од пратениците се рускиот активист Алексеј Навални, Меѓународниот кривичен суд во Хаг, Викиликс и Челзи Менинг и НАТО.

Победникот за 2021 година ќе биде објавен во октомври оваа година.

The post Атенборо, СЗО, НАТО, Викиликс, Хашкиот трибунал, Навални и Тихановска меѓу кандидатите за Нобелова награда за мир appeared first on Република.