Мирженка Чехова (1982) е една од најинтересните претставнички на современиот експериментален балетски и физички театар во Чешка, режисерка и изведувачка на перформанси, кореографка, универзитетска професорка и писателкa. Како мултидисциплинарен артист има зборувано на ТЕД-конференцијата во Прага и била програмски директор на Чешкиот центар во Њујорк. Има коосновано две театарски компании: „Спитфајр компани“ и „ТантеЛаб“ каде работи со независни, мултидисцилпинарни артисти. Нејзиниот творечки опус опфаќа и две книжевни остварувања: „Мис АмериКа“ (2018) и „Балерини“ (2020). Завршила балетски конзерваториум во Прага, отсек класичен балет, а следела и студии по алтернативен театар и невербален театар, здобивајќи се со две магистерски титули. Во 2012 година одбранила докторат од областа на режија на физичкиот и мимичкиот театар. Како добитник на Фулбрајтова стипендија извесен период престојувала во Вашингтон, САД, каде била и предавач. Има основано нов смер во физичкиот театар, комбинирајќи го физичкиот со театарскиот танц. Авторка е и учесничка на повеќе од дваесет сценски проекти во Чешка и во САД, кои експериментираат со различни изразни средства и за таа дејност е добитничка на низа награди и признанија. Во моментов живее на релација Прага-Њујорк. Во моментов поготвува театарски проекти за детска палијативна нега и пишува нова книга за човековото тело. Обете книжевни дела што ги објавила послужиле како предлошки за танцово-сценски перформанси. Театарскиот перформанс „Госпоѓа АмериКа“ подоцна бил номиниран за наградата „Талија“, која се доделува на најдобри театарски актери во Чешка. Во 2022 се случила и премиерата на драматизацијата на романот „Балерини“ во вид на мултимедијален сценски проект, кој комбинира анимација, филм, музика во живо и балет. Проектот сѐ уште е на репертоарот на театарот „Палата Акропол“ во Прага. За оваа книга Чехова била номинирана за Наградата за литература на Европската Унија и за наградата „Театарски весник“.

Кога си дете, некои работи што ти се случуваат не ги разбираш како екстремни – само го прифаќаш текот на нештата. Екстремноста станува ’екстремна‘ многу подоцна, кога можеби си возрасен и имаш увид на ситуацијата од дистанција, „Балерини“, превод од чешки: Соња Стојменска-Елзесер „Антолог“, Скопје, 2023

Роман за контроверзите на образованието и практиката на класичната балетска уметност. Базирана врз личното искуство на авторката, приказната се развива околу школувањето на млада девојка на балетски конзерваториум во Прага во 1990-те години. Осамостојувањето на рана возраст, предизвиците на големиот град, жртвите за посакуваниот идеал, постојаниот физички и ментален напор, строгата и непотполна едукација, секојдневните прегладнувања, дрогите и алкохолот... Се покажува дека возвишената балетска игра има потресна позадина. Појавата на оваа книга предизвикала сериозни дебати во балетскиот свет во Чешка и побудила контрадикторни реакции кај читателската публика: некои ја осудуваат за оцрнување на класичниот балет, а други ја доживуваат како поттик за сериозно преосмислување на практикувањето на оваа уметност.

Во текот на престојот во Скопје со чешката авторка разговаравме за нејзините искуства, инспирациите, но и идеите...

Во Скопје доаѓате на Фестивалот „Букстар“. Дали е ова Ваша прва посета на Скопје? Утринава имавте можност и да видите повеќе интересни локации на градот. Какви се впечатоците?

Сум била во Скопје пред 10 години кога настапував на „Танц фест“, но многу кусо престојував и немав можност да видам ништо од градот. Кога ќе дојдете во некои места се ви изгледа премногу сјајно, далечно и различно од вас и се чувствувате како странец, но овде се чуствувам како да сум прегрната. Ме прегрна не само градот, туку и луѓето и почувствував топло добредојде кое ја извади од мене сета нервоза и трема што ги чувствував пред да допатувам на Фестивалот. Од првиот миг се чувствував како меѓу пријатели кои долго ги познавам.
По прошетката низ градот можам да кажам дека не се разликува многу од мојот град во Чешката Република, припаѓаме на Источна Европа, но за некои е Централна Европа. Тоа зависи од опсервацијата на местото. Но, сепак има некои работи кои мислам дека во мојата земја веќе ги загубивме. Се чини дека гентрификацијата не е толку силна овде, како што е во Чешка, овде постои духот на надежите и очекувањата од новото што треба да дојде, а сеуште не е дојдено-и тоа според мене е добро. Има некоја енергија на чекање. Од друга страна има егзотика во смисла на мешање на различни култури и влијанија, религии на многу мали места и некако јас сето тоа го разбирам како еден вид мозаик. Град-мозаик. Мислам дека ова е најточен израз бидејќи мозаикот претставува една слика, и доколку едно парче отпадне, сликата не е целосна. Ми се допаѓа тоа и мислам дека во Скопје сликата е комплетна.
Пробав и македонска храна. Шопска салата имаме и кај нас во Чешка и мислам дека и во кујната имаме некаква заедничка медитеранска нишка, која според мене е најдобра. Само го видов тавче гравче во автентичен земјен сад, изгледаше многу вкусно, но не успеав да пробам. Плус, многу ми се допаѓа името на храната зошто има одредена поезија во тоа. Тавче-гравче- има ритам во името

Организаторот на фестивалот „Букстар„, издавачката куќа „Антолог“ ја објави Вашата книга „Балерини“. Се чини возвишената балетска игра има потресна позадина...Кажете ни нешто повеќе за овој роман?

Бев многу возбудена од топлиот прием на книгата од читателите. Морам да истакнам дека поголемиот број се жени, особено имаше голем одглас кај помладите жени, но имаше и мажи, мои колеги, етаблирани писатели кои позитивно реагираа на темата од позиција на татковци. Книгата се вика „Балерини“ и претставува автобиографска приказна. Јас бев балерина, изучував класичен балет од десетгодишна возраст до деветнаесет години на Конзерваториумот, мошне високо рангирана училишна установа во центарот на Прага. Многу мал број ученици бевме селектирани од голем број пријавени, и бевме изучувани да станеме балерини кои ќе настапуваат на големите сцени на големите театри. Ова беше првичната идеја со која влегов во училиштето, но година по година ја откривав и темната страна на ова авторитарна едукација која всушност ги формира женските тела во тие перфектни продукти без идентитет, без индивидуалитет, без глас. Целиот процес како женското тело е формирано, како гласот е замолкнат е всушност она за што пишувам во книгата. Главната протагонистка е бунтовник и презема револуционерни чекори, таа се бори против оваа идеја да биде перфектен продукт, се откажува од својот идеал да биде број еден примабалерина, да стои на најпознатите сцени со сноп светлина врз неа и сфаќа дека сиот тој жанр на класичен балет е една голема лага.
Реализацијата на книгата беше можне тешка не само за мене туку и за другите мажи и жени кои минале низ истиот процес, не само додека учев, туку и додека ја објавував книгата. Добивава стотици повици од луѓе кои минале низ истото образование и ми се заблагодаруваа за тоа што јас го кажав гласно. Идеалниот лебед е нем лебед . Белиот лебед е исто така наречен нем лебед. Таа не зборува гласно, таа само страда без збор. На почетокот мислев дека ова ќе допре само до оние кои имале слични искуства, ни се изненадив кога увидов дека искуството е всушност глобално и говори генерално за женското тело. Како е третирано во јавниот живот, во семејните кругови...Оваа книга, би рекла, ги охрабрува младите жени да не се плашат од своите мисли и идеи. Не треба да бидеме само декор, може од неа да научат како да станат лидери, како да бидат препознаени, како да ги изразат своите идеи.

Режисерка, изведувачка, кореографка, професорка, писателка...Каде се пронаоѓате најмногу?

Најпрво би рекла јас сум автор кој користи различни начини на искажување. Некогаш тоа е телото, некогаш е сцената за некој друг, но понекогаш е хартијата, односно кумпјутерот. Сакам да бидам сама, тоа е место каде што најмногу можам да бидам слободна, нема туѓи очи, како што е тоа случај кога сте на сцена, и се чувствувам целосно слободно. Се чувтвувам ослободена од сите очекувања, архетипи, улоги...Кога пишувам се чувствувам како да сум во некој сопствен меур во кој можам да бидам што сакам и да не бидам осудувана поради.

Работите ли на нешто ново во моментов?

Работам на нова книга. Повторно пишувам за женското тело. Таа е сексуална работничка, но од аспект каде сексот е моќ. Би рекла дека е трилер и говори за одмазда, мошне феминистичка книга. На сексуалната работничка не се гледа како на жртва, туку како на самоуверена жена која го користи сопственото тело за сопствени цели. Тоа е одмазда за нешто што се случило во минатото, приказна за пријателството меѓу две жени, но и критика за патријархалното општество.

Сметате ли дека со вашите романи, делувањето и воопшто зборувањето гласно за одредени теми може да се поместат работите во општеството?

Мислам дека ја сменив играта во Чешка бидејќи изнесов одредени наративи во оваа артистичка дисциплина кои претходно биле забранети и сега чувствувам дека нештата се менуваат. Не се осмелувам да речам дека се менуваат поради мене, но се менуваат бидејќи постојат и други влијанија и последици, но исто така мислам дела мојот глас е мошне силен во јавниот простор меѓу уметниците. Гледам дека младите жени не се плашат повеќе да говорат за сопствените искуства. Силно верувам дека бев иницијатор на таа промена и дека придонесов барем како една капка во тоа движење за женскиот глас да добие сила.

Кога ја читав книгата имав впечаток дека дејствието се одвива како на филмска лента. Дали размислувате да биде филмуван романот „Балерини“?

Сте го прочитале мошне добро. Уште откако ја објавив книгата имам таква идеја и имав многу понуди. Во фаза сме пред потпишување договор со Чешката телевизија која ќе снима серија. Мислам дека така може да се развијат и останатите ликови. Се чека да обезбедат голем буџет, бидејќи треба да се снимаат шест епизоди за националната телевизија.

The post „Балерини“ предизвика жестоки реакции бидејќи ги открива контроверзите на образованието на класичната балетска уметност appeared first on Република.

Фестивалот за европска литература „Букстар“ (BookStar ) почетокот на своето јубилејно, десетто издание, ќе го означи денеска, а ќе трае до 3 октомври.

Програмата на фестивалот опфаќа дваесетина настани: разговори со автори, промоции на книги, средби со студенти, панел-дискусии, книжевни читања, креативни работилници поткасти, музички концерти, изложба, стендап шоу, доделување на наградите „Драги“, како и втората фелоушип конвенција „Publishing Europe“.

Настаните ќе се одвиваат во „Лабораториум“, како и на други локации: Филолошкиот факултет „Блаже Конески“, Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ и Europe House – Скопје. Влезот на сите книжевни настани е бесплатен.

Првиот фестивалски ден ќе започне со креативна работилница со Ана Голјешка-Џикова во градската библиотека „Браќа Миладиновци“. Потоа во „Лабораториум“ ќе има два поткаста, кои ќе ги води Душко Крстевски, а гости ќе бидат Жозе Луиш Пејшото од Португалија и Здравка Евтимова од Бугарија. Свеченото отворање ќе се случи во 20 часот во „Лабораториум“, а воведна реч ќе даде македонската писателка Румена Бужаровска. На отворањето ќе се говори на тема „Книжевна студија за траумата и истрајноста“ со авторките Паола Перети и Мирженка Чехова. Вечерта ќе се заокружи со диџеј-сет на Ogipsilon/Sure Shotz.

Фестивалскиот слоган, кој секоја година креативно предизвикува на ангажман и размислување, е „Метаморфозис“ или „Преобразба“ и е инспириран од делата на Франц Кафка. Во негова чест ќе се одржи и специјален настан „Читајќи го и преведувајќи го Кафка“.

Преобразбите се еден од најисконските начини врз кои е осмислено човековото постоење. Преобразбите се местото каде што логиката ѝ отстапува место на фантазијата и никој не се буни за тоа. Во годината кога се навршуваат сто години од смртта на Кафка и во која фестивалот го слави својот прв јубилеј со нула на крајот, наоѓаме инспирација во делата што се доволно моќни да го претворат неможното во можно. Делата што ги надминуваат средините од кои потекнуваат. Тоа се дела што се поголеми од моментот и за кои книжевниот свет некогаш е претесен. А овие дела се напишани од автори што ја живеат литературата. И тие сега доаѓаат во Скопје за да доживеат THE METAMORPHOSIS! – велат организаторите.

Годинава за првпат се доделува специјалната наградата „BookStar“ Х10 за исклучителни достигнувања во литературата на Алесандро Барико, најпознатиот италијански писател, еден од омилените европски автори, интелектуалец што стана глобална сензација и човек чие име е звучно како на рок-ѕвезда!

Говориме за автор што со секоја книга освојува некоја нова пишувачка територија и од крајот на 1990-тите години интересот за него не спласнува. Барико остана глас што и кога пишува различно од своите првични романи, повторно е свеж и иновативен. Тој е вечна метаморфоза на имагинацијата и на нејзините неисцрпни можности. Со оглед на тоа дека неговите патувања во странство веќе четири-пет години се сведени на минимум, Фестивалот „BookStar“ годинава ја има честа да реализира ексклузивно онлајн-учество на еден од најголемите автори на денешнината, повод заради кој наскоро ќе го објавиме и преводот од неговата најнова книга, „Авел“ – велат од „Антолог.

Вториот годинашен лауреат е Јон Калман Стефансон, кој се закитува со традиционалната награда „BookStar“ 2024 за трилогијата „Помеѓу рајот и пеколот“. Стефансон (1963) е најзначајниот современ исландски писател и европски автор за кој насекаде се зборува, познат по својата оригинална способност да ги комбинира поезијата и прозата и создавајќи дела што се длабоко лирични и емотивни.

Досега има објавено тринаесет прозни дела, пет поетски збирки и пет преводи на исландски меѓу кои и едно дело на Чарлс Буковски.

Дел од фестивалот се и импозантни авторски имиња од различни европски држави – Кристијан Новак (Хрватска), Здравка Евтимова (Бугарија), Жозе Луиш Пејшото (Португалија), Игор Маројевиќ (Србија), Паола Перети (Италија), Фарук Шехиќ (Босна и Херцеговина) и Мирженка Чехова (Чешка). Автор во фокусот од Македонија е Румена Бужаровска, но во програмата учествуваат уште четириесетина македонски писатели, универзитетски професори, критичари, музичари и друг вид претставници од издавачкиот и од културниот сектор.

Покрај писателите, дел од фестивалот ќе бидат и врвни претставници на издавачкиот сектор од Европа: Надеж Агило (Франција) – извршна директорка на издавачката куќа „Агило“ од Бордо; Тино Шленх (Австрија/Германија) – куратор за книжевната програма на „Културно лето“ – Виена; Џорџа Спадони (Италија) - преведувач и надворешен соработник за издавачката куќа „Ботега Еранте“ – Удине; Манол Пејков (Бугарија) - сопственик на издавачката куќа „Жанет 45“ – Пловдив и на Софиската книжевна агенција – Софија, како и преведувачот и универзитетски професор во Берлин, Бенјамин Лангер, инаку годинашен добитник на интернационалната награда „Драги“ за преводот нароманот „Пиреј“ на Петре М. Андреевски од македонски на германски јазик.
Во рамки на фестивалот ќе биде соопштен и добитникот на наградата „Драги“ за најдобар превод на македонски јазик. Петте финалисти за 2024 година се Анастасија Ѓурчинова за преводот од италијански на „Интимен живот“ од Николо Аманити; Ѓоко Здравески за преводот од хрватски на „Тројца за картал“ од Миљенко Јерговиќ; Екатерина Бабамова за преводот од англиски на „Градот на победата“ од Салман Ружди; Елисавета Поповска за преводот од француски на „Девојчински спомени“ од Ани Ерно и Ирена Јурчева за преводот од англиски на „Силмарилион“ од Џ. Р. Р. Толкин.

Визуелниот идентитет е авторство на Маја Плачкоска, која го изработи и фестивалското видео.
„Букстар“ ќе ја надгради соработката со сите чинители за подигнување на свесноста околу селекцијата на отпадот, но и активно учество на публиката во процесот на селекција, а исто така ќе ја продолжи својата мисија како прв книжевен фестивал кој понуди превод на дел од настаните на знаковен јазик. Меѓу другото, годинава ќе бидат испродуцирани и донирани и книги на Брајово писмо, со цел со личен пример да ја поддржиме трансформацијата на нашето општество во инклузивно.

Досега на „Букстар“ учествувале најголемите европски писатели: Славенка Дракулиќ, Наџат ел Хачми, Стефан Хертманс, Игор Штикс, Сјон, Миљенко Јерговиќ, Илја Леонард Фајфер, Јела Кречич Жижек, Михал Вивег, Слободан Шнајдер, Николо Аманити, Светлана Алексиевич, Саша Станишиќ, Евгениј Водолазкин, Ирса Сигурдардотир, Јуси Адлер-Олсен, Хокан Несер и многу други автори од речиси сите европски држави, како и неколку десетици македонски писатели.
Во периодот од 30 септември-3 октомври секој има право да ја доживее метаморфозата преку средбите со авторите на „BookStar“!

Фестивалот се одржува под слоганот „Преобразба“ и е поддржан од Министерството за култура и туризам на Република Македонија, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), Амбасадaтa на Германија, издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и гостувања се реализирани и со поддршка на Амбасадите на Република Чешка и Италија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје, Италијанскиот институт за култура во Белград, Исландскиот книжевен центар и Институтот за соработка и јазик „Камоеш“. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Маја Плачкоска, која го изработи и фестивалското видео.

The post Румена Бужаровска вечерва свечено ќе го отвори фестивалот „Букстар“ appeared first on Република.

Фестивалот на европската литература „Букстар“ 2024 денес го објави визуелниот идентитет на јубилејното, десетто издание на Фестивалот, кој годинава ќе се одржи од 30 септември до 3 октомври на повеќе локации во Скопје. Фестивалскиот слоган, кој секоја година креативно предизвикува на ангажман и размислување, е „Преобразба“ (The Metamorphosis), и е инспириран од делата на Франц Кафка.

Годинава фестивалскиот плакат е дело на дизајнерката Маја Плачкоска и тој, исто така, се надоврзува на темата на фестивалот, но погледнато во една уметнички прогресивна варијанта, каде што персоналната трансформација што ја преживуваме станува средство преку кое се стигнува до најважната хумана придобивка – слободата. Различноста не секогаш е хендикеп, туку таа може да биде начин како да се освои свој простор и свое место под сонцето, за што Фестивалот отсекогаш имал водечка улога.

Во годината кога се навршуваат сто години од смртта на еден од најголемите автори на XX век и автор чие творештво претставува вечна инспирација за реосмислување на литературата и на човековото битие, решивме да ја вклучиме Македонија кон светскиот тренд на одбележување на оваа значајна годишнина. Особено, бидејќи и за нас 2024 е многу важна година – „BookStar“ полни десет, а „Антолог“, како организатор на Фестивалот и издавач на делата на Франц Кафка, дваесет и пет години од основањето под слоганот „25 години Антолог е класика“. Затоа, и на „BookStar“ ќе се одбележат дела кои се доволно моќни да го претворат неможното во можно, дела кои ќе го дофатат незамисливото и се напишани од автори кои лично ја доживеале метаморфозата – велат претставници на организаторот кој најави и многу тековни активности и новитети.

Од денес на локацијата www.bookstar.mk е активен новиот веб-сајт на Фестивалот, каде што следбениците на литературата ќе можат на македонски и на англиски јазик да ги најдат сите податоци за минатите изданија на Фестивалот „BookStar“, но и вестите за тековните и идни случувања. Освен тоа, на оваа веб-локација е достапна и богата мултимедија на фотографии и видеоматеријали кои го чуваат сеќавањето за сите подеми и падови во изминатите девет изданија. Досега на BookStar зедоа учество најголемите писателски имиња на денешнината, меѓу кои и: Славенка Дракулиќ, Наџат ел Хачми, Стефан Хертманс, Игор Штикс, Сјон, Миљенко Јерговиќ, Илја Леонард Фајфер, Јела Кречич Жижек, Михал Вивег, Слободан Шнајдер, Николо Аманити, Светлана Алексиевич, Саша Станишиќ, Евгениј Водолазкин, Ирса Сигурдардотир, Јуси Адлер-Олсен, Хокан Несер и многу други автори од речиси сите европски држави, како и неколку десетици македонски писатели. И покрај сите предизвици во минатото, преку ентузијазмот на организаторот и наклонетоста на уметниците од Македонија и од Европа, „BookStar“ продолжи да ја шири својата книжевна и општествена релевантност и да стане препознатлив како на регионално така и на европско рамниште.

Од денес на веб-локацијата на „BookStar“ е отворен и јавниот повик за Второто издание на фелоушип-програмата „Објавувајќи ја Европа“ ("Publishing Europe"), чија главна цел е да се поканат професионалците од книжевниот сектор да ја посетат нашата држава и да ги запознаат одблизу македонските и европските колеги и автори. Во склоп на фестивалот е предвидено да се случат средби на меѓународни претставници на издавачки куќи, агенти, директори на фестивали, писатели и преведувачи, со цел да се зајакне секторот и да се отворат можности за размена на книжевни дела меѓу различни делови на Европа. Повикот е отворен до 10 јули. Фелоушип-програмата и конвенцијата на издавачи во склоп на фестивалот „BookStar“ се реализира со поддршка на програмата Креативна Европа (2021 – 2027) – потпрограма Култура на Европската Унија во категоријата Циркулација на европски книжевни дела во склоп на проектот „Создадено во Европа: Моќта на различноста“.

Годинава на „BookStar“ ќе биде повторно доделена и наградата за најдобар превод „Драги“, во две категории, основана во чест на зачувување на ликот и делото на проф. д-р Драги Михајловски и со цел да се направи вреднување на преведувачката продукција, како и да се истакне вредноста и важноста на преведувањето за нашиот културен простор. За наградата може да се учествува со книги објавени во периодот меѓу 1 јули 2023 година и 30 јуни 2024 година, а рокот за достава на делата е до 1 јули 2024. Доставените преводи ќе ги оценува тричлена комисија составена од преведувачи, писатели и книжевни критичари. Наградата за најдобар превод на македонски јазик се состои од плакета и статуетка „Драги“, како и од паричен дел кој изнесува 30 000 денари. Меѓународната награда „Драги“ се доделува на најзначаен превод на дело на македонски автор на странски јазик и се состои од плакета и статуетка „Драги“, како и можност за странскиот преведувач да биде дел од второто издание на фелоушип-програмата „Објавувајќи ја Европа“.

The post Визуелниот идентитет на 10. издание на „Букстар“ е инспириран од делата на Кафка appeared first on Република.

Од Обединетото Кралство на Букстар пристигна Софи Хана која е првата и единствена авторка во минатите 40 години одбрана од семејството на Агата Кристи да пишува романи-продолженија со Херкул Поаро, кој исто така на интересен начин беше присутен во Скопје. Настанот со оваа британска авторка ја зацементира 2023 како најкнижевна година досега во Македонија. Таа дојде на BookStar во период исполнет со пишување и универзитетски предавања и период во кој ги одбива речиси сите меѓународни гостувања.

Станува збор за вистинска ѕвезда на светската книжевна сцена која се однесува сосема обично и приземјено. Како бестселер авторка на „Сандеј тајмс“ и на „Њујорк тајмс“ објавена е на педесет и еден јазик, а нејзините книги се продадени во милиони примероци ширум светот. Aвторка е на новата серија романи-продолженија со Херкул Поаро, нарачани од семејството на Агата Кристи, кои досега се вкупно пет. Во 2014 година, со дозвола на семејството и правните наследници на Агата Кристи, Софи Хана објави нов роман за Поаро, „Убиства со монограм“, кој беше бестселер во повеќе од петнаесет земји. Сите пет книги ги издаде „Антолог“ и синоќа читателите ја искористја можноста да добијат посвета од авторката.

Многу бев возбудена кога ги видов петте романи на македонски, изгледаат одлично, иако ми беше чудно кога ги видов на кирилица, само препознав Агата Кристи на корицата, си реков а каде е моето име? - се пошегува Софи на почетокот на разговорот, кој и понатаму течеше во ист ведар тон, а публиката ја испрати со громогласен аплауз и долга редица за потпис.

За тоа како ги добила правата врз приказните на Агата Кристи, вели дека било сосема случајно, благодарение на нејзиниот агент, кој се нашол во друштво на член на нејзиното семејство, па така паднало збор и за неа како голем обожавател на славната крими-писателка.

Јас сум голем фан на Агата Кристи. Имам прочитано сè од неа, некои книги и повеќепати. Ги читам од мојата дванаесет годишна година. Кога семејството виде со колкава страст зборувам за нејзиното творештво се согласи да го продолжам серијалот. Имаше само еден проблем, Поаро умира во последната книга на Кристи, така што ми дојде идеја дека моите книги можам да ги сместам во периодот од 1929 до 1932 година кога таа не пишувала, има една пауза во тој период. Но бидејќи не знаев ништо од историја, ми беше тешко да се вратам во тоа време, па ги препрочитав сите нејини книги од тој период со цел да ја доловам таа атмосфера. Исто така многу пребарував на интернет, на пример, какво бренди се пиело во тоа време, дали и кога била направаена првата трансплантација на бубрег, што ми беше потребно за еден од ликовите и сл. Се плашев дали ќе успеам да звучам како полицаец од 1929 година! Но откако некои луѓе го прочитаа тоа што го напишав и рекоа дека е одлично, се охрабрив – рече Софи Хана.

Таа вели дека секогаш кога почнувала да пишува книга од серијалот за Поаро го знаела крајот, инаку целата приказна би немала смисла.

Како инаку би функционирала приказната? Има автори што почнуваат да пишуваат и гледаат каде ќе ги однесе приказната, но во мојот случај тоа не може да функционира. Друго што ми е најважно е читателот да не може да претпостави кој е убиецот, инаку не би имало никаква мистерија. Сум читала такви крими-романи во кои од втората страница ми се откривал виновникот, зошто потоа да губиш време со таква книга – вели Хана.

Вели дека отсекогаш и биле омилени крими-романите, мистериите, но и книгите за самопомош, а има и напишано неколку такви.

Ги читав овие книги дури и за проблеми што воопшто ги немав – се шегува Софи, која откри дека ги сака и мјзуиклите и дека во моментов работи на еден.

Во тек е снимањето и на нејзиниот мјузикл со убиства „Мистеријата на господинот Е“, напишан заедно со нејзината пријателка и композиторка Анет Армитаж. Премиерата на филмот е закажана за декември 2023 година.

Фестивалот BookStar со својата исклучително богата и општествено ангажирана програма минатите три дена го стекна епитетот на „еден од најзначајните книжевни фестивали во регионот“. Оваа квалификација ја споделија, како авторите од десеттина европски земји, така и претставниците на неколку регионални издавачки куќи и фестивали кои со нескриено задоволство ги следеа бројните настани и не го криеја своето воодушевување од професионалноста и од квалитетот на фестивалските содржини.

Ова издание ќе биде запаметено по својот оригинален формат во кој беа вклучени гостувањата на најголемите писателски имиња од европската, регионалната и од македонската литература, конвенцијата на издавачи и претставници на фестивали од регионот, доделувањето на наградите „Драги“ на национално и интернационално ниво, поткастите, саемот на европската литература, средбите со студентите, преведувачкиот панел, слем натпреварот, но ќе бидат запаметени и ангажираниот слоган (Please do disturb / Ве молиме, вознемирувајте), „писателот говори“ на тема „Со или без Please“, соработка со „Пакомак“ за подигнување на свесноста околу селекцијата на отпадот, превод на дел од настаните на знаковен јазик што го направи BookStar прв книжевен фестивал со инклузивен карактер, како и по рекордниот интерес што го прикажаа медиумите. Фестивалот го отворија Дејвид Гир, амбасадорот на Европската Унија во Македонија, и Бисера Костадиновска Стојчевска, Министерката за култура.

Во Скопје дојдоа најзвучните имиња од светот на литературата, и тоа: Наџат ел Хачми (Шпанија), која ја доби наградата „BookStar“ 2023, Миљенко Јерговиќ (Хрватска / БиХ), Лидија Димковска (Македонија / Словенија), Бранко Росиќ (Србија), Драго Гламузина (Хрватска), Луцие Фаулерова (Чешка), Стефан Хертманс (Белгија), Ања Мугерли (Словенија), Франсис Кирпс (Луксембург) и Софи Хана (Обединетото Кралство). Потоа, тука беа професионалните учесници: Пламен и Стефан Тотев (издавачка куќа „Персеј“ од Софија, Бугарија), Ламија Милишиќ (секретар на босанскиот ПЕН Центар и извршен директор на Меѓународниот фестивал „Bookstan“, БиХ), Драго Гламузина (главен уредник во една од најголемите издавачки куќи во хрватска „ВБЗ“ и програмски директор на литературниот фестивал „Врисок“ од Риека), Александар Шурбатовиќ (долгогодишен главен и одговорен уредник на издавачката куќа „Дерета“ и сопственик на издавачката куќа „Блум“, Србија), Ена Хасечиќ (уредничка и ПР во најреномираната издавачка куќа од БиХ „Buybook“).

Во рамки на фестивалот беше склучен и меморандум за соработка на издавачката куќа „Антолог“ и Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ за заедничко организирање на Наградата „Драги“. Годинава во најтесен круг за наградата влегоа преведувачите: Љубица Арсовска, Никола Ѓелинчески, Иван Шопов, Анастасија Ѓурчинова и Златко Панзов. Наградата „Драги“ ја доби Златко Панзов за преводот од унгарски јазик на „Заробеништво“ од Ѓерѓ Шпиро во издание на издавачката куќа Артконект a специјалнo признание-плакета за продолжување на преведувачката традиција и креативниот дух на Драги Михајловски му беше доделена на Никола Ѓелинчески за неговиот превод од шпански јазик на „Претпесни на постшпански и други песни“ од Хорхенрике Адум во издание на Алеф публикации. Исто така, се додели и интернационалната награда „Драги“ за најзначаен превод на македонски автор на странски јазик на превeдувачката Александра Јоаниду за преводот на книгата „Мојот маж“ од Румена Бужаровска на грчки јазик. Јоаниду не само што дојде од Солун за овој настан, туку одржа говор на Филолошкиот факултет кој има историска димензија во развој на културните односи меѓу двете соседни земји!

Посебниот однос со преведувачите беше прикажан и со панелот во контекст на проектот „Создадено во Европа: моќта на различност“, за кој во Скопје специјално за Фестивалот пристигнаа и Ксенија Чочкова (преведувачка од германски која живее во Баден-Баден, Германија), Давор Стојановски (преведувач од словенечки кој живее во областа Кернтен/Корошка во Австрија) и Маријанџела Бјанкофиоре (преведувачка од македонски на италијански, која живее во Бари, Италија).

Ослободување од стравовите преку пишување

Во истата сала претходно се одржа настанот насловен „Во средиштето на животот“, разговорот со авторките Луцие Фаулерова (Чешка) и Ања Мугерли (Словенија) го модерираа Александар Маџаровски и Ана Голејшка Џикова.

Ања Мугерли (1984) е словенечка авторка, лекторка и уредничка. Дипломирала словенечки јазик и магистрирала на изведбени студии и креативно пишување.Нејзиниот стил е суптилен, со голем психолошки увид во ликовите. Дебитирала со збирката раскази „Зелената фотеља“ (2015) и била во потесниот избор за наградата за најдобра дебитантска книга. Во 2017 година го објавила романот „Сповин“, кој бил номиниран за наградата Кресник (2018). Во 2021 година збирката раскази „Пчелно семејство“ влегла во потесниот избор за наградата Ново место и ја добила Наградата за литература на Европската Унија а досега е преведена на многу јазици (хрватски, италијански, македонски, унгарски, бугарски итн.). Токму оваа книга, преведена на македонски во издание на „Антолог“ беше тема на разговорот. „Пчелно семејство“ е збирка од седум раскази. Секој расказ застапува одреден обред или обичај од словенечката традиција, кои во делото на Мугерли се вметнати во поинаков контекст или во современи рамки, така што добиваат нова улога и добиваат нова смисла.

Идејата се роди кога напишав една приказна за литературе конкурс, но таа не стигна баш далеку. Сепак, продолжив со истиот концепт и од тоа се роди оваа книга. Сакав да создадам мистична атосфера низ збирката, затоа што и народните ритуали и обичаи се обвиткани со една магија. Се сеќавам дека кога бев мала ме обвиваше страв од тие приказни и чудни суштества што се провлекуваат низ словенечката традиција. Книгата на некој начин е ослободување од тој страв. Денес со развојот на технологијата помалку забораваме на тие приказни од детството ама сепак остануваат некаде таму длаабоко во свеста – рече Мугерли.

Сите раскази, освен еден, се случуваат во сегашноста, но поради ритуалите и атмосферата се чинат безвременски. Според неа, расказите се движат некаде на границата помеѓу реалноста и несвесното и токму во тоа е нејзината специфика.

На сцената заедно со Ања беше и чешката писателка Луцие Фаулерова (1989), која во 2020 година, го објавила романот „Девојката Смрт“, која била номинирана за наградата Магнезија Литера за проза во 2021 година и ја освоила Наградата за литература на Европската Унија. Книгата „Девојката Смрт“ може да се чита како семеен роман, како роман-студија за самоубиствата, како психолошко-контемплативен роман, како роман за девојка која и покрај тешката реалност сака да живее.

Тоа што ликот во книгата е тажен не значи дека и приказната треба да биде раскажана на таков начин. Користам и хумор, кој нема функција само да насмее, туку и да ја прикаже апсурдноста на нештата. Во текот на пишувањето на романот правев истражувања на повеќе бизарни слуачи на самоубиства и на некој начин станав опседната со оваа тема. Иако во чешка има многу групи за поддршка на луѓе што изгубиле некој близок, сепак не најдов таква што им помага на луѓето што изгубиле некој свој што извршил самоубиство. Ме интерсираше како тагуваат тие луѓе, открив дека начинот е различен, во сето тоа секогаш има и помачку гнев и лутина. Јас не сум социолог, јас сум писател, но мислам дека е во ред да се отвори оваа тема и во книжевноста. Дека сум на добар пат ми покажаа и многу повици што ги добив откако ја објавив книгата, луѓе што на некој начин бараа помош и утеха. Тогаш сфатив колкава одговорност носам на себе – рече Луцие.

Иако навидум главната тема во романот е самоубиството, сепак, според неа, тоа е слободата на избор – дали да живее или не.

Прв слем натпревар на „BookStar“

Фестивалот беше официјално затворен со голем слем натпревар на дел од авторите-учесници на фестивалот на европска литература, но и други македонски учесници: Франсис Кирпс (Луксембург), Ана Голејшка-Џикова, Марија Грубор, Лиле Јованоска, Игор Трпчески, Горазд Кени Китановски, Аница Блажевска, Андреј Ал-Асади. Полното кино „Фросина“ до длабоко во ноќта ги очекуваше резултатите од овој необичен натпревар. На крајот, првото место го доби Ана Голејшка-Џикова, додека на Марија Грубор и Андреј Ал-Асади им припаднаа плакетите за второ и трето место.

The post Софи Хана, авторка на новата серија романи-продолженија со Херкул Поаро: Необична ѕвезда – обична личност appeared first on Република.

Ексклузивната средба со Софи Хана – наречена „новата Агата Кристи“, бидејќи во 40 години е единствената авторка која беше одбрана од страна на нејзините наследници и семејство да пишува романи-продолженија со Херкул Поаро.

Но, освен појавата на Софи Хана, најавено е гостување и на Херкул Поаро во Скопје!! Настанот е под наслов „Јас – Агата Кристи, јас – Софи Хана“ и предвиден е за 20.00 ч. во Кино „Фросина“, а обезбеден е и превод на знаковен јазик.

The post Ексклузивна средба со Софи Хана, „новата Агата Кристи“ денеска на „Букстар“ appeared first on Република.

Наџат Ел Хачми е мароканско-шпанска писателка која пишува на феминистички теми. Родена е во Надор (Мароко) во 1979 година. На осумгодишна возраст емигрирала со своето семејство во Каталонија. Студирала арапска литература на Универзитетот во Барселона. Почнала да пишува кога имала дванаесет години, на почетокот од забава, а подоцна и како начин за изразување на сопствените размисли, но и за фрлање поинаква светлина на сопствената реалност составена од (најмалку) двете култури на кои припаѓа. Од објавените книги се истакнуваат „Последниот патријарх“ (2008), дебитантски роман кој ги освоил – една од најпрестижните награди во Каталонија, Рамон Љуљ, и наградата Улис, како и романот „Ќерката на странецот“ (2015) кој ги има добиено наградите Сант Жоан за најдобар роман и Наградата на градот Барселона.
Сите нејзини дела се преведени на голем број јазици. По прославениот феминистички есеј „Отсекогаш зборувале за нас“ (2019) го објавува романот „Во понеделник ќе нè сакаат“ (2021), за кој ја добива најпрестижната шпанска награда „Надал“. Во нејзините наградувани дела опфатени се темите на идентитетот, миграцијата и значењето да се биде жена во муслиманска средина. Таа, исто така, работи како новинар и колумнист, меѓу другото, и во шпанските весници „Ел Паис“ и „Ел Периодико“.
Наџат Ел Хачми е во Скопје каде ќе ја прими наградата „Букстар 2023“ за нејзиниот роман „Во понеделник ќе нѐ сакаат“, во превод од каталонски на Лара Прокопиева.
Во романот е раскажана судбината на една девојка од маварско потекло, ќерка на емигранти од Мароко, која поминува проблематични пубертетски години во строго контролирано и претежно муслиманско соседство во предградие близу Барселона за време на 1990-тите години. Постојаната присила да се покорува на закоравените религиозни правила и на машката доминација, типични за малото мароканско село од каде што доаѓа нејзиното семејство, се судираат со современото шпанско општество во кое живее Наима. Спротивставеноста на културите наспроти потребите и желбите на младата девојка се засилува по средбата и силното пријателство со уште една маварска девојка, која поседува смелост да живее на свој начин. Таа ја поттикнува Наима и самата да се впушти во потрага по сопствената индивидуална слобода...
Со Наџат разговараме за наградите, прашањето за идентитетот, борбата за правата на жените, новинарството...

Во Скопје доаѓате да ја примите наградата Букстар“ за романот „Во понеделник ќе нè сакаат“ (2021), за кој, исто така, ја добивте најпрестижната шпанска награда „Надал“. Што претставуваат наградите за Вас? Дали на нив гледате како на потврда или можеби обврска?

За мене оваа награда претставува голема чест, бидејќи значи дека читателите од друга земја кои говорат друг јазик одлучиле дека мојата книга е добра. За мене ова е чудо бидејќи не знам како токму со мојата книга се поврзале читателите, но таквите нешта се случуваат. Постои мала вознемиреност, но навистина мала, бидејќи сметам дека луѓето кои читаат книги, кои ја сакаат литературата се благородни луѓе. Тоа ме охрабрува понатаму да работам повеќе. Не поради тоа што се плашам дека ќе ги разочарам читателите, на тоа воопшто не помислувам кога пишувам. Пишувам колку што можам послободно и тоа е привилегија. Понекогаш не е сосема лесно, сам си со сите тие нешта во твојата глава, но сепак е привилегија зошто наоѓам мир кога пишувам.

Во Вашите дела опфатени се темите на идентитетот, миграцијата и значењето да се биде жена во муслиманска средина... Од каде ја црпите инспирацијата? Дали се ова можеби вистинисти приказни?

Пораснав со приказните што си ги раскажуваа жените меѓу себе во домовите. Тоа беше единственото место каде тие можеа да се чувствуваат безбедни и каде што можеа да си ги раскажат случките. Додека бев многу малечка уживав во нивното раскажување, бидејќи повеќето од нив беа неписмени, но сите умееја да раскажуваат и тоа беше многу интересно искуство за мене бидејќи слушав содржински богати приказни кои усно се пренесуваа. Потоа работев во градскиот совет во делот каде се прифаќаа мигрантите кои пристигнуваа во мојот град и од нив слушав многу приказни, така што како писател инспирацијата ја црпев од многу вистинити случи кои ми ги раскажале вистински протагонисти.
Имам и сопствени искуства и се обидувам да ја претставам оваа реалност, и да се фокусирам на нешта кои никогаш не се презентираат во медиумите. Има многу интересни приказни, кои јавноста никогаш не ги дознала.
Потекнувам од мало село во Мароко, кое го напуштивме со семејството кога имав 8 години. Во себе носам многу приказни од таму и тие не се во оваа книга, можеби ќе ги сместам во некоја друга зошто на тој начин ги чувам спомените. Ова пред се поради тоа што овие приказни усно се пренесуваат. Кога неколку пати ќе се прераскажат од еден на друг се видоизменуваат и тоа е мошне интересно за писателот. На пример, некоја случка, секој член од едно семејство ја раскажува од свој агол. Имам и такви приказни. И тогаш сфаќате колку е важна гледната точка на тој што раскажува.

Дали постои придвижување во насока на промена, на подобрување на состојбите во поглед на статусот на жените во муслиманската средина?

Жените родени во муслимански семејства веќе се будат и сфаќаат колку нефер е системот во кој живеат со сите правила кои мораме да ги почитуваме, како што е полигамијата, потоа забрана за сексуални односи пред бракот, тоа е забрането за жените, но не и за мажите. Никој нема да го казни мажот за такво нешто. Кога ќе видите што се случува во Иран, на пример...
Конзервативците и фундаменталистите ни велат дека не можеме да ги имаме истите права бидејќи сме жени и не принудуваат да го прифатиме она што е неприфатливо. Ќе биде тешка и напорна борба. Мислевме дека во Европа ќе бидеме побезбедни, бидејќи таму правата на жените се поголеми и не постои дискриминација, но и таму одредени муслимански движења не спречуваат да се избориме за своите права. Проблем е што мислам дека луѓето кои не се муслимани се малку збунети по ова прашање. Тие мислат дека жените во муслиманската средина треба да прифатат да бидат помалку вредни од мажите, некои од нив ги релативизираат проблемите околу правата на жените. Тие велат дека тоа е дел од културата, од религијата, но тоа не е религија на жените, туку на мажите, не е спиритуалност. Сега го знаеме тоа и мораме да се избориме. Имам големи надежи бидејќи се повеќе гледам млади девојки и жени кои се спротивставуваат на таа мизогинија . Мислам дека се во право, но знам и дека нема да биде лесно. Никогаш не било лесно, но мора да ја гледаме големата слика.

Култната книга на Амин Малуф, „Погубни идентитети“, кадешто овој поим се разгледува како плурален, бескрајно сложен, а единствен токму во комбинацијата на многубројните „припадности“ кои го сочинуваат е нашето неповторливо „јас“. Дали се согласувате со Малуф?

Сосема се согласувам. Сметам дека најстрашно нешто што може да направите со едно човечко битие е да се обидете да ги ставите „неа“ или „него“ во калап и да го моделирате. Да го поткаструвате по свој вкус. Многу сум размислувала за ова прашање, за идентитетот. Не затоа што сум сакала, туку затоа што морав. Растев во Каталонија и сите гледаа во мене и во моите браќа како на различни од нив, но и кога ќе отидевме во посета на роднините во Мароко и тие ни беа далечни, бевме како странци. Морав да размислувам за тоа и по многу години размислување, читање и пишување за тоа конечно сфатив дека им припаѓаме на луѓето што ги сакаме и тие што не сакаат. Врската која ја имаме е многу важна и според мене тоа е најважниот идентитет. Можеби некои од нив се Каталонци, некои се Мароканци, но тоа не е важно. За мене е најважна релацијата која ја имаме едни со други.

Работите како новинар и колумнист, меѓу другото, и во шпанските весници „Ел Паис“ и „Ел Периодико“. Како би ја оцениле состојбата во новинарството во Шпанија?

Пишувам колумни и мислам дека е многу важно на светот да му се раскаже вистината. Има многу лаги наоколу. Многу луѓе не ја кажуваат вистината или манипулираат со другите и така многу информации остануваат неоткриени.
Има многу центри на влијание кои имаат свои интереси, но за новинарот е важно никогаш да не заборави дека тој е тука да ја каже вистината, а не приказната на моќниците.
Јас пишувам три пати неделно колумни во два весника и најчесто пишувам за секојдневни прашања. За идентитетот, емиграцијата, правата на жените, но и за прашања за кои сум загрижена како за децата, нивното образование...за проблемите кои му се важни на обичниот граѓанин.

The post Најстрашно нешто што може да направите со едно човечко битие е да ги ставите „неа“ или „него“ во калап appeared first on Република.

Не постои свет во кој жените не треба да бидат загрижени затоа што се жени, вели мароканско-шпанската писателката На­џат ел Хач­ми, добитничка на наградата на Фестивалот на европска литература „Букстар“, што синоќа се отвори во Скопје, во киното „Фросина“ во Младински културен центар (МКЦ).

Книгата „Во понеделник ќе нè сакаат“, која како ѝ нејзините останати дела е феминистичка лектира како во Шпанија така и во остатокот на Европа. Романот се објави истовремено на каталонски и на шпански јазик во 2021 година и точно две години подоцна се појави и на македонски во превод на Лара Прокопиева. „Во понеделник ќе нè сакаат“ ја понесе наградата „Надал“ во 2021 година, најстарото признание за литература во Шпанија кое се доделува за најдобар необјавен роман на шпански јазик, а во октомври 2023 година оправдано ја добива и наградата „BookStar“ за најзначаен роман објавен во Македонија помеѓу две фестивалски изданија.

Со инспиративното обраќање на писателката Лидија Димковска, насловено „Со или без Please“ беше отворено 9. издание на фестивалот на европска литература „BookStar“, на кое гостите и публиката исто така ги поздравија и Mи­ни­стер­ка­та за кул­ту­ра Би­се­ра Ко­ста­ди­нов­ска Стој­чев­ска и Деј­вид Гир, ам­ба­са­до­рот на Европ­ска­та Уни­ја во  Ма­ке­до­ни­ја, кој ѝ ја до­де­ли на­гра­да­та „BookStar“ на На­џат ел Хач­ми.

Живееме во време кога многу се зборува за менталното здравје, веројатно затоа што некои проблеми во општеството сè уште не се надминати. Жените дури и во општества што би требало да бидат отворени, како што е Шпанија, каде што денес живеам, и каде што иако има силно феминистичко движење, жените се соочуваат со дискриминација, дури и силувања и убиства. Тие не го контролираат сопственото тело, тоа му припаѓа на сопругот, на семејствто, на околината. За сексуалноста не се зборува отворено, таа сè уште им потклекнува на нормите што ги поставува патријархатот – рече Наџат.

На­џат ел Хач­ми на те­ма­та „Да се би­де (по­и­на­ква) же­на“ раз­го­ва­раше со Ана Јо­вков­ска, но­ви­нар­ка и кни­жев­на истра­жу­вач­ка, и Але­ксан­дар Ма­џа­ров­ски, по­ет, пре­ве­ду­вач и јут­ју­бер поз­нат ка­ко Чи­та­чот. Таа е мароканско-шпанска писателка која пишува на феминистички теми. Родена е во Надор (Мароко) во 1979 година. На осумгодишна возраст емигрирала со своето семејство во Каталонија. Студирала арапска литература на Универзитетот во Барселона. Почнала да пишува кога имала дванаесет години, на почетокот од забава, а подоцна и како начин за изразување на сопствените размисли, но и за фрлање поинаква светлина на сопствената реалност составена од (најмалку) две култури на кои припаѓа.

Не можев да не се насмеам на мотото на овогодинешниот BookStar – Please Do Disturb!, односно на учтивото „Ве молиме“ во наредбата што речиси никој од нас во животот не може да ја слушне, а ни да му ја каже на некого. Напротив, сите ние претпочитаме да не нѐ вознемируваат, а и од нас се бара истото. Хотелските соби наместо Please Disturb имаат знак Please Clean the Room, иако би било вознемирувачки на кваката да се закачи знакот Please Disturb, па во собата да навали не само персоналот со правосмукалка, туку и секој кој ќе помине и ќе се почувствува поканет или повикан да „вознемирува“. И собата од стаклено ѕвоно за гостинот, да се претвори во арена на реалноста. Ама зошто и би го правеле тоа? Реалноста нѐ вознемирува и непоканета и неповикана, и, секако, без учтив тон. Реалноста нѐ урива како земјотрес, нѐ гори како пожар, нѐ разнесува како цунами, нѐ топи како санта мраз, нѐ повредува како сообраќајна несреќа, нѐ измачува како неизлечива болест, нѐ убива како војна – вака го почна своето обраќање Димковска за да заклучи дека во уметноста, во книжевноста мора да се биде радикален, да се оди до крај, дека писателот мора да се надмине себеси, да ги истисне сите немоќи и моќи од сопственото битие, да се нурне во заумните пространства на реалноста и во реалните пространства на заумот.

Димковска потенцираше дека литературата треба да го предизвикува и да го прави сето она што животот не смее да го прави.

Да биде земјотрес, да биде пожар, да биде поплава, да биде болест, да биде војна, да биде смрт. Да вознемирува за да смири, да урива за да гради. Да удира во карпата на системот, поткопувајќи го, да ја проветрува традицијата која во своите убави старински рамки содржи слоеви патријархална боја во однос на многу нешта и на многу човечки битија, да го преиспитува концептот на сето она што ограничува, затвора, не восприема, игнорира или омаловажува, не со реферати за колективни истории туку со приказни за човечки стории. Во ангажираноста на литературата верувам тогаш кога таа на суптилен и литераризиран начин ја пренесува личната сторија на мало парче од колективната историја – рече Димковска.

А добрата литература го прави токму тоа. И од отворањето на фестивалот „BookStar“ беше испратена токму таа порака – книжевноста треба да вознемирува!

Фестивалот е поддржан од Министерството за култура, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и од Чешкиот книжевен центар, Центарот за фламанска литература, Европската Унија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје и Амбасадите на Чешка, Шпанија и на Белгија. Фестивалската програма ќе се одвива на повеќе локации во Скопје. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Владимир Трајановски. Фестивалското видео го изработи Радмила Ванкоска.

The post Не постои свет во кој жените не треба да бидат загрижени затоа што се жени, вели писателката На­џат ел Хач­ми, добитничка на наградата „Букстар“ appeared first on Република.

Министерката за култура Бисера Костадиновска-Стојчевска синоќа во Младинскиот културен центар присуствуваше и се обрати на отворањето на деветтото издание на Фестивалот на европска литература „Букстар“.

Костадиновска-Стојчевска на отворањето, на кое присуствуваше и евроамбасадорот Дејвид Гир, поздравувајќи ги присутните истакна дека Фестивалот претставува искрен придонес во заемното запознавање на авторите и делата од домашната и од европската литература градејќи нова димензија на пријателството независно од културните и јазичните бариери.

Делата од европската литература на еден благороден начин го збогатуваат културниот простор афирмирајќи ја книжевноста на европските јазици. Тие имаат унверзална моќ да нè поврзуваат и да нè воведуваат во различни светови, да нè вознемируваат, да нè предизвикуваат и да нè поттикнуваат на размислување, наведувајќи нè да поставиме прашања за животот, љубовта, искуството, социјалните предизвици и за многу други аспекти на човековото постоење“, рече министерката Костадиновска-Стојчевска.

Таа додаде дека Фестивалот, кој годинава се одржува под мотото „Ве молиме, вознемирувајте!“, не е случајно затоа што литературата, како израз на човечката фантазија и креативност, честопати не само што ја вознемирува туку и ја трансформира нашата реалност.

„На овој Фестивал на европска литература ние ги слушаме гласовите на писателите, толку различни и многубројни како што се и европските нации и култури. Преку нивните дела, ние се нурнуваме во многубројни светови, се вознемируваме, размислуваме и размислуваме повторно. Секоја страница, секоја буква го поттикнува нашиот ум и го оформува нашето разбирање за светот“, рече министерката за култура.

Фестивалот на европска литература, според Костадиновска-Стојчевска, е можност „да се запознаеме, да се поврземе и да ги претставиме искуствата и идеите, да го прославиме богатството на културното разнообразие и да го почитуваме литературното наследство што нè обединува“.

Во рамките на настанот, евроамбасадорот Дејвид Гир ѝ ја додели наградата „Букстар 2023“ на шпанско-мароканската писателка Наџат ел Хачми за романот „Во понеделник ќе нè сакаат“ , а Фестивалот за отворен го прогласи авторката Лидија Димковска

На деветтото издание на Фестивалот на европска литература ќе гостуваат десет европски автори, четириесетина македонски учесници од различни генерации, претставници на реномирани издавачки куќи и фестивали од пет држави од регионот. Фестивалот „Букстар“ се реализира, меѓу другите, и со поддршка од Министерството за култура.

The post Костадиновска-Стојчевска: „Букстар“ е платформа и предизвик за промена на светот преку литературата appeared first on Република.

Гостувања на десет европски автори, четириесеттина македонски учесници од различни генерации, претставници на реномирани издавачки куќи и фестивали од пет држави од регионот, ќе донесе фестивалот Букстар (Book Star) што почнува денеска под мотото „Ве молиме, вознемирувајте“ („Please do disturb“).

The post Под мотото „Ве молиме, вознемирувајте“денеска почнува фестивалот „Букстар“ appeared first on Република.

Фестивалот „Букстар“ почнува вo понеделник, 2 октомври и носи исклучително амбициозна програма во која се опфатени гостувања на десет европски автори, четириесеттина македонски учесници од различни генерации, потоа претставници на реномирани издавачки куќи и фестивали од пет држави од регионот и доделување на наградите „Драги“.

Во Скопје следните денови ќе биде собран кремот на европската литература, и тоа: Наџат ел Хачми (Шпанија), Миљенко Јерговиќ (Хрватска / Босна и Херцеговина), Лидија Димковска (Македонија / Словенија), Бранко Росиќ (Србија), Драго Гламузина (Хрватска), Луцие Фаулерова (Чешка), Стефан Хертманс (Белгија), Ања Мугерли (Словенија), Франсис Кирпс (Луксембург) и Софи Хана (Обединетото Кралство).

Во рамки на овој активистички пристап е одбрана и самата добитничка на наградата „Букстар“ Наџат ел Хачми од Шпанија која со години се бори за правата на жените, но и преку другите автори кои отвораат горливи теми во своите родни држави, меѓу кои и Лидија Димковска (Македонија) која ќе го отвори Фестивалот со својот ангажиран говор на тема „Со или без Please“.

Свеченото отворање на Фестивалот е предвидено од 19.30 во киното „Фросина“. Писателката Лидија Димковска ќе го прогласи фестивалот за отворен со свечена реч под наслов „Со или без Please“. По неа, Министерката за култура Бисера Костадиновска Сојчевска ќе ги поздрави странските гости од име на земјата, а свое обраќање ќе има и Дејвид Гир, амбасадорот на Европската Унија во Македонија кој ќе ѝ ја додели наградата „BookStar“ 2023 на Наџат ел Хачми (Шпанија) за романот „Во понеделник ќе нè сакаат“.

Веднаш по свеченоста, со добитничката на наградата на тема „Да се биде (поинаква) жена“ ќе разговараат Ана Јовковска, новинарка и книжевна истражувачка, и Александар Маџаровски, поет, преведувач и јутјубер познат како „Читачот“.

Од 21 часот во киното „Фросина“ Иван Шопов и Александар Маџаровски ќе разговараат со Драго Гламузина (Хрватска) и Бранко Росиќ (Србија) „за што да биде гласна регионалната книжевност?“ Поради својата атипичност регионалната книжевност може да претставува привлечен „пакет“ за остатокот на Европа. После еден подолг период на оддалечување се случува период на период на приближување. Но дали е дојдено време за заеднички настап?

Фестивалот започнува и кампања во соработка со „Пакомак“ за подигнување на свесноста околу селекцијата на отпадот, но и активно учество на публиката во процесот на селекција. Освен што за време на фестивалот ќе бидат поставени специјални диспанзери за прифаќање на стара хартија и хартиена амбалажа, ќе ја наградиме еколошката одговорност на публиката. Со акумулирани најмалку сто поени на апликацијата „Екомак“ за селекција на пластика еко-модерните читатели добиваат книга подарок за време на Фестивалот.

BookStar e и прв книжевен фестивал кој ќе понуди превод на дел од настаните на знаковен јазик на сцената на кино „Фросина“ во МКЦ.

На Фестивалот ќе се работи и на стратегија за пробив на македонската и регионалната литература на големите книжевни пазари во Европа, а за таа цел во Скопје се состанува работна група.

Прва фестивалска програмска активност е доделување на наградите „Драги“ 2023, кое ќе се случи на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ од 14 часот. Во најтесен круг за наградата влегоа преведувачите: Љубица Арсовска, Никола Ѓелинчески, Иван Шопов, Анастасија Ѓурчинова и Златко Панзов. Во оваа пригода ќе се случи и потпишување на меморандум за соработка меѓу издавачката куќа „Антолог“ како организатор на наградата и Филолошкиот факултет како нивен партнер. Како што беше соопштено на овој настан ќе се додели и интернационалната награда „Драги“ за најзначаен превод на македонски автор на странски јазик на превeдувачката Александра Јоаниду за преводот на книгата „Мојот маж“ од Румена Бужаровска на грчки јазик. Најавено е и личното присуство на преведувачката за настанот.

Фестивалот се одржува под слоганот „Please do disturb“ и е поддржан од Министерството за култура, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и од Чешкиот книжевен центар, Центарот за фламанска литература, Европската Унија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје и Амбасадите на Чешка, Шпанија и на Белгија. Фестивалската програма ќе се одвива на повеќе локации во Скопје. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Владимир Трајановски. Фестивалското видео го изработи Радмила Ванкоска.

The post Десет европски автори ќе гостуваат на „Букстар“, Фестивалот почнува во понеделник appeared first on Република.

Фестивалот „Букстар“ ја објави добитничката на наградата „Букстар“ за 2023 година, тоа е Наџат ел Хачми која со особено задоволство пристигнува во Скопје на отворањето на фестивалот, кога ќе ѝ биде врачена оваа значајна награда за книгата „Во понеделник ќе нè сакаат“, која како ѝ нејзините останати дела е феминистичка лектира како во Шпанија така и во остатокот на Европа. Романот се објави истовремено на каталонски и на шпански јазик во 2021 година и точно две години подоцна се појави и на македонски во превод на Лара Прокопиева. „Во понеделник ќе нè сакаат“ ја понесе наградата „Надал“ во 2021 година, најстарото признание за литература во Шпанија кое се доделува за најдобар необјавен роман на шпански јазик, а во октомври 2023 година оправдано ја добива и наградата „Букстар“ за најзначаен роман објавен во Македонија помеѓу две фестивалски изданија.

Наџат ел Хачми создала ракопис што без компромиси и без самоцензура говори за траумите, за личната идентитетска одисеја, за трагиката на невдоменост, откорнатост, транзитност и дезориентација. Ова чувство се поврзува со мигрантите, односно оние кои напуштиле една култура за да се вдомат во друга. Тоа вдомување најчесто означува само просторен поим, бидејќи мигрантите и понатаму ги практикуваат традициите на својата матична заедница, речиси како да не заминале. Но меѓу нив секогаш има луѓе што копнеат целосно да го напуштат своето потекло и прифаќаат свесно или не да станат обележани. Ако воопшто можат да се оттргнат од стегите на културата што ги влече назад, прашање е дали воопшто може да бидат прифатени надвор од стереотипите, надвор од очекувањата и предрасудите, во културата кон која тежнеат? Тоа е она што го прави овој роман толку значаен и толку близок и за нас тука кои растевме со геслото „Истокот нè отпиша, Западот не нè запишува“, се вели во образложението за награда „BookStar“.

„Во понеделник ќе не сакаат“ може да се нарече феминистички роман, може да се нарече роман за расветлување на позицијата на жените во конзервативните средини, роман за потрагата по слобода, роман за моќта на пишувањето, за (не)сфатеноста на инаквите, за потрагата по љубов, емпатија, прифаќање, припадност, но тоа е пред сè – роман-образец на нашето време. Со него, Ел Хачми го впишува своето име во историјата на шпанската, мароканската, но и во историјата на европската и светската литература како име за кое уште ќе слушаме. Тоа се должи пред сè на нејзиниот пристап преку кој се третираат правата на различните, отфрлените, понижените, премолчаните и невидливите жени. Тој пристап е автентичен, бидејќи е личен и бидејќи е искален во директен судир со воопштувачките светогледи што сакаат да гледаат на светот црно-бело. Нејзиниот вознемирувачки роман е кршење на таа парадигма и од него се разлеваат сите бои на спектарот.

Наџат Ел Хачми е мароканско-шпанска писателка која пишува на феминистички теми. Родена е во Надор (Мароко) во 1979 година. На осумгодишна возраст емигрирала со своето семејство во Каталонија. Студирала арапска литература на Универзитетот во Барселона. Почнала да пишува кога имала дванаесет години, на почетокот од забава, а подоцна и како начин за изразување на сопствените размисли, но и за фрлање поинаква светлина на сопствената реалност составена од (најмалку) две култури на кои припаѓа.

Од објавените книги се истакнуваат „Последниот патријарх“ (2008), дебитантски роман кој ги освоил – една од најпрестижните награди во Каталонија, Рамон Љуљ, и наградата Улис, како и романот „Ќерката на странецот“ (2015) кој ги има добиено наградите Сант Жоан за најдобар роман и Наградата на градот Барселона. Сите нејзини дела се преведени на голем број јазици. По прославениот феминистички есеј „Отсекогаш зборувале за нас“ (2019) го објавува романот „Во понеделник ќе нè сакаат“ (2021). Во нејзините наградувани дела опфатени се темите на идентитетот, миграцијата и значењето да се биде жена во гранични средина. Таа, исто така, работи како новинар и колумнист, меѓу другото, и во шпанските весници „Ел Паис“ и „Ел Периодико“.

Со ова, Фестивалот ги објави сите десетмина учесници од главната програма на „BookStar“, кои ќе присуствуваат лично во Скопје.

Миљенко Јерговиќ (1966) е босанскo-хрватски писател и новинар. Тој е еден од најзначајните фигури на регионалната јавна сцена. Неговите раскази и романи се преведени на триесетина јазици. Јеровиќ е добитник е на бројни книжевни награди, домашни и странски и е еден од најчитаните автори. На BookStar ќе бидат претставени неговите најнови романи – „Волга, Волга“ и „Ветроногот Бабукиќ и неговото време“.

Лидија Димковска (1971) е поетеса, романсиер, есеист и преведувач. Студирала компаративна книжевност на Универзитетот во Скопје и докторирала романска книжевност на Универзитетот во Букурешт. Од 2001 година живее во Љубљана каде работи како писател и преведувач од романски и словенечки на македонски јазик. Димковска е една од најнаградуваните авторки на нашите простори. Има напишано шест поетски збирки и три прозни дела од кои романот „Резервен живот“ доживеа најголема слава. Актуелна е со нејзиниот најнов роман „Единствен матичен број“.

Бранко Росиќ (1964) е српски писател и дипломиран машински инженер. Свирел во култниот панк бенд „Урбана герила“, а подоцна и во електро групата „Берлинер штрасе“. Правел интервјуа со значајни личности од југословенската и светската рокенрол и културна сцена меѓу кои Стивен Патрик Мориси (Д Смитс), Ник Мејсон (Пинк флојд), Јоко Оно, Ханиф Курејши, Ирвин Велш, Ју Несбе и Жан-Пол Готје. Британската кралица Елизабета II го одликувала со Медал на Британската империја.

Драго Гламузина (1967) е хрватски писател и уредник. Дипломирал компаративна книжевност и филозофија на Факултетот за хуманистички и општествени науки во Загреб. Од 2011 година уредник во издавачката куќа „ВБЗ“ од Загреб. Ја извршува и функцијата програмски директор на литературниот фестивал „Врисок“ во Риека. Пишува поезија и проза.

Луцие Фаулерова (1989) е чешка писателка, уредничка и сценаристка. Дипломирала чешки студии. Нејзиниот дебитантски роман „Собирачи на прашина“ веднаш по објавување побудил масовен интерес кај читателите и критичарите. Со истакнатата чешка концептуална уметница Катержина Шеда, Луси е коавторка на книгата „BRNOX — Водич низ Бронкс од Брно“ (2016) за која ја добила наградата за новинарство Магнезија Литера во 2016 година. Во 2021 година за романот „Девојката Смрт“ ја освојува Наградата за литература на Европската Унија.

Стефан Хертманс (1951) е меѓу најблескавите белгиски книжевни ѕвезди – автор, поет и есеист од фламанското говорно подрачје. Неговата биографија се чита како роман: од наставник до џез-музичар, од универзитеслка кариера до писател, од белгиски државен лауреат до огромна меѓународно позната личност. Во 2016, Хертманс ја добива престижната награда Е. ди Перон за историскиот роман „Вечно туѓа“.

Ања Мугерли (1984) е словенечка авторка, лекторка и уредничка. Дипломирала словенечки јазик и магистрирала на изведбени студии и креативно пишување. Во 2021 година збирката раскази „Пчелно семејство“ влегува во потесниот избор за наградата „Ново место“ и ја добива Наградата за литература на Европската Унија. Пишува и драми, од кои две добиле награди на меѓународен натпревар во Италија. Живее во Нова Горица, на границата меѓу Словенија и Италија.

Франсис Кирпс (1971) е луксембуршки автор, сатиричар и новинар. Во раните 2000-ти, Киприс стапува и на поетската слем сцена. Има учествувано на над петстотини слем и читачки сценски настапи. Основач и потпретседател на новото здружение на писатели од Луксембург A:LL Schreftsteller*innen. Во 2020 година ја добива наградата Servais и Наградата за литература на Европската Унија за книгата „Мутации“.

Софи Хана (1971) е бестселер авторка на „Сандеј тајмс“ и на „Њујорк тајмс“, објавена на педесет и еден јазик а нејзините книги се продадени во милиони примероци ширум светот. Aвторка е на новата серија романи-продолженија со Херкул Поаро, нарачани од семејството на Агата Кристи, кои досега се вкупно четири, а петтата излегува во октомври 2023. Нејзината поезија е вклучена во академските програми во Обединетото Кралство. Со нејзина помош е отпочната магистерска програма за пишување криминалистички романи на Универзитетот во Кембриџ, каде што е главен предавач и предметен раководител. Покрај тоа, основач е на програмата за обука на писатели DREAM AUTHOR (www.dreamauthorcoaching.com).

Во периодот од 2-4 октомври секој има можност да ги запознае авторите за време на BookStar 2023.

Фестивалот се одржува под слоганот „Please do disturb“ и е поддржан од Министерството за култура, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), издавачката куќа „Антолог“, а одделни настани и од Чешкиот книжевен центар, Центарот за фламанска литература, Европската Унија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје и Амбасадите на Чешка и на Белгија. Фестивалската програма ќе се одвива на повеќе локации во Скопје. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Владимир Трајановски. Фестивалското видео го изработи Радмила Ванкоска.

The post Мароканско-шпанска писателка Наџат ел Хачми која пишува на феминистички теми е годинашна добитничка на наградата „Букстар“ appeared first on Република.

Фестивалот „Букстар“ денес објави дека од Обединетото Кралство во Скопје ќе пристигне Софи Хана, единствената писателка која првпат по четириесет години од смртта на Агата Кристи беше одбрана од страна на нејзините наследници и семејство да пишува романи-продолженија со Херкул Поаро. Во светот има многу автори што ги споредуваат дека се како Агата Кристи, но само една е Софи Хана, новата Агата Кристи и таа доаѓа на Фестивалот „BookStar“ за ексклузивен настан со неа.

Софи Хана (1971) е бестселер авторка на „Сандеј тајмс“ и на „Њујорк тајмс“ и објавена е на педесет и еден јазик а нејзините книги се продадени во милиони примероци ширум светот. Aвторка е на новата серија романи-продолженија со Херкул Поаро, нарачани од семејството на Агата Кристи, кои досега се вкупно четири, а петтата излегува во октомври 2023. Во 2014 година, со благослов на семејството и правните наследници на Агата Кристи, Софи Хана објави нов роман за Поаро, „Убиства со монограм“, кој беше бестселер во повеќе од петнаесет земји. Македонија ќе биде меѓу првите држави во светот каде што ќе биде достапна за читателите нејзината најнова книга, „Тивката ноќ на Херкул Поаро“.

Хана има објавено две збирки раскази и пет збирки поезија – од кои петтата, „Песимизам за почетници“, влезе во потесниот избор за наградата T С Елиот. Нејзината поезија е вклучена во академските програми во Обединетото Кралство.

Во тек е снимањето на мјузиклот со убиства „Мистеријата на господинот Е“, напишан заедно со нејзината пријателка и композиторка Анет Армитаж. Премиерата на филмот е закажана за декември 2023 година. Со нејзина помош е отпочната магистерска програма за пишување криминалистички романи на Универзитетот во Кембриџ, каде што е главен предавач и предметен раководител. Покрај тоа, основач е на програмата за обука на писатели DREAM AUTHOR (www.dreamauthorcoaching.com). Живее со сопругот, децата и кучето во Кембриџ, каде што е почесен соработник на колеџот Луси Кевендиш.

Вака таа ги објаснува своите различни интереси кога станува збор за пишувањето:

Мислам дека е смешно што завршив во четири жанри на кои некои луѓе сакаат да гледаат со потценување: поезија за која ти треба рима, продлабочени размисли а сепак да има смисла; криминалистичката фикција во која главна алатка се загатките и решенијата; романите-продолженија; и книгите за самопомош! Имам огромна љубов и почит за сите овие нешта, изјави Хана.

Фестивалот досега објави уште неколку врвни странски гости од различни европски земји меѓу кои и: Стефан Хертманс (Белгија), Ања Мугерли (Словенија), Франсис Кирпс (Луксембург).

Стефан Хертманс (1951) е меѓу најблескавите белгиски книжевни ѕвезди – автор, поет и есеист од фламанското говорно подрачје. Неговата биографија се чита како роман: од наставник до џез-музичар, од универзитеслка кариера до писател, од белгиски државен лауреат до огромна меѓународно позната личност. Во 2016, Хертманс ја добива престижната награда Е. ди Перон за историскиот роман „Вечно туѓа“.

Ања Мугерли (1984) е словенечка авторка, лекторка и уредничка. Дипломирала словенечки јазик и магистрирала на изведбени студии и креативно пишување. Во 2021 година збирката раскази „Пчелно семејство“ влегува во потесниот избор за наградата „Ново место“ и ја добива Наградата за литература на Европската Унија. Пишува и драми, од кои две добиле награди на меѓународен натпревар во Италија. Живее во Нова Горица, на границата меѓу Словенија и Италија.

Франсис Кирпс (1971) е луксембуршки автор, сатиричар и новинар. Во раните 2000-ти, Киприс стапува и на поетската слем сцена. Има учествувано на над петстотини слем и читачки сценски настапи. Основач и потпретседател на новото здружение на писатели од Луксембург A:LL Schreftsteller*innen. Во 2020 година ја добива наградата Servais и Наградата за литература на Европската Унија за книгата „Мутации“.

Во периодот од 2-4 октомври секој има можност да ги запознае авторите за време на BookStar 2023.

Фестивалот се одржува под слоганот „Please do disturb“ и е поддржан од Министерството за култура, книжевната мрежа Традуки, ЕУ со тебе (Eu with YOU), а одделни настани и од Чешкиот книжевен центар, Центарот за фламанска литература, Европската Унија, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје и Амбасадите на Чешка, Италија и на Белгија. Фестивалската програма ќе се одвива на повеќе локации во Скопје. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е авторство на Владимир Трајановски. Фестивалското видео го изработи Радмила Ванкоска.

The post Софи Хана, бестселер авторката на „Сандеј тајмс“ и на „Њујорк тајмс“ доаѓа во Скопје на Фестивалот „Букстар“ appeared first on Република.

„Наградата за литература на Европската Унија: Националниот наспроти меѓународниот книжевен контекст“ беше темата на првата панел дискусија, во рамки на фестивалот на европската литература „BookStar“, со авторите добитници на Наградата за литература на Европската Унија: Даина Ополскаите од Литванија и нашите Петар Андоновски и Владимир Јанковски, чии модератори беа Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски. Како што сите се согласија, наградата за литература на Европската Унија е одлична можност особено за оние автори што доаѓаат од помали земји да излезат од границите. Наградата се доделува на талентирани автори од 41 земја од Европа а целта е да се даде акцент на диверзитетот на литератури на европското тло преку преводите што следуваат по нејзиното добивање.

За тоа која е формулата за создавање на дело што ќе ги помине границите, јазични, културолошки и географски, Петар Андоновски рече дека првата работа е да се напуштат историските наративи и да се пишува за универзални теми што, како што посочи, авторите родени во 1970–тите и 1980–тите години веќе го прават.

Според Владимир Јанковски, кој отсекогаш се интересирал за локалното наспроти интернационалното, без оглед колку некоја приказна е географски локализирана ако ја има магијата ќе допре до поширок круг на читатели.

Се сеќавам кога првпат го читав Маркес, кога читав за неговиот Макондо во мојата соба во скопска Железара, ми се чинеше како сето тоа да се случува пред мене, а не во една толку оддалечена и непозната земја. Не ја чувствува таа дистанца. Можно е да се пишува за некој микрокосмос но ако се прави тоа со страст и посветеност ќе ги одушеви читателите од секоја точка на глобусот. Литературата ја има таа убавина да го направи малото – големо и големото – мало – рече Јанковски.

Даина Ополскаите кусо и едноставно одговори дека нема формула за пишување на своите дела, пишува затоа што го сака тоа, не следејќи никакви правила и рецепти за тоа како да се биде поуспешен и попреведуван.

Кога станува збор за преведувањето Јанковски кажа дека преводот е единствениот начин да се напушти клаустрофобијата на малата книжевна средина и писателот да се почувствува како граѓанин на светот. Даина потенцираше дека токму Наградата на ЕУ ѝ ја дала можноста да биде преведувана во повеќе земји, меѓу кои и во Македонија, за што е многу среќна, а за македонскиот превод рече дека го чувствува како многу егозотичен.

Разговорот со авторот Игор Штикс од Хрватска го водеше театрологот Јелена Лужина, која како што кажа има прочитано сè од него освен неговата поезија и како за почеток кажа дека го смета Штикс за речиси „македонски“ писател поради огромниот број на преводи на неговите книги кај нас.

Многу ми е мило што сум им познат на македонските читатели. Тука тиражот на мојот роман „Столот на Елијах“ беше распродаден и тоа без некоја посебна реклама, само со пренесување на гласот од читател на читател, што според мене е најдобриот начин – рече Штикс.

Во разговорот стана збор и за неговата поврзаност со театарот и за претставата „Брашно во вените“, работена по негово дело, во режија на Борис Лијешевиќ, која освои Гран при на БИТЕФ во 2011 година, во продукција на Југословенското драмско позориште.

Всушност режисерот Лијешевиќ ми покажа што сè може театарот. Тој ме тера да пишувам, благодарение на него го открив театарот. Всушност тој и ме врати тука, по години поминати во Париз, Чикаго и на други места, иако заминав со идејата дека никогаш нема да се вратам, како што многумина на Балканот замислуваат. Многу работи се променија токму со таа претстава – рече Штикс.

Во 2017 година тој ја потпишал петицијата за заеднички јазик меѓу Хрватите, Србите, Босанците и Црногорците, која била остро напаѓана и осудувана од националистите, но Штикс смета дека е факт дека ние во овој регион не се чувствуваме како странци каде и да одиме.

Ни јас тука, во Скопје, не се чувствувам како странец. Всушност задача на секој писател е да ја застапува идејата за свет без граници, без бариери – рече Штикс.

Тој понатаму зборуваше и за својот однос кон Европската Унија, посочувајќи дека кај него таа идеја предизвика амбивалентност.

Таквото обединување во една организација, политичка и економска, води во пропаст, јас сум за вистинско европско единство, кое е наднационално. Верен сум на таа идеја – кажа писателот, кој зборуваше и за својот романот „W“, преведен на македонски во издание на „Антолог“, кој почнува со цитат од Жан–Пол Сартр: „Може ли комунист да напише роман? Не сум убеден во тоа: имено, тој нема право да стане соучесник на – своите ликови.“ Во разговорот авторот се осврна и на комплицираниот однос помеѓу уметникот и општествениот и политички ангажман, тргнувајќи од сопственото искуство.

„Историјата како приказна, приказната како историја“ беше насловен разговорот со авторите Кристина Гавран (Хрватска) и Богдан–Александару Станеску (Романија), кој го модерираа Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски, а кој иако беше последен настан за вечерта ја раздвижи публиката и создаде ведра атмосфера во салата на кино „Фросина“.

Хрватската писателка се осврна на својот роман „Гитара од палисандер“ во кој низ пет индивидуални приказни се фокусира на пет различни судбини, судбини на жени чие време е одбележано од забрани, ритуали и заблуди.

Многумина ми кажуваат дека ова е роман за жени, ама јас не се согласувам. Ова е роман што навлегува подлабоко во некои теми и приказни. Пишувањето е универзално, но одредени теми треба да се истакнат во општеството, а една од тие теми секако е положбата на жената во општеството – рече Гавран.

Таа зборуваше и за своите студии на драматургија бидејќи, како што рече, тоа е единствениот отсек во Хрватска што ги спојува теоријата и практичното креативно пишување и дека таму научила како да го структуира текстот.

Ја правам структурата многу прецизно, но тоа не ми ја ограничува слободата на пишување. Напротив, стуктурата ме води и ме одржува во кондиција. Многу ми е полесно да се вратам на пишувањето кога знам каде сум застанала особено со сите обврски што ги имам во моментов, мали деца, работа и слилчно. И не се срамам од тоа, напротив, мислам дека во моментов таквиот начин на пишување најмногу ми одговара – рече Гавран и додаде дека тукушто го завршила новиот роман со наслов „Помеѓу“, кој излегува наскоро во Загреб.

Романскиот писател Богдан–Александру Станеску зборуваше за својот роман што „Антолог“ го објави на македонски, „Детството на Каспар Хаузер“, напишан од двојна перспектива на тинејџер и на возрасен човек, роман за созревањето, но и за општиот хаос што владеел во Романија во 1980–тите и 1990–тите години. Неговиот одговор беше особено интересен на прашањето за тоа кој е всушност Каспар Хаузер.

Приказната е долга ама ќе се обидам да ја скратам. Кога бев на книжевна резиденција во Приштина гледавме филмови од Вернер Херцог и еден од тие филмови беше за лик што го носи ова име. Потоа прочитав за човек по име Каспар Хаузер што беше пронајден на улиците на Нирнберг, тврдејќи дека е одгледан во подрум. Но го искористив овој лик всушност како метафора. Всушност сфатив дека јас сум Каспар Хаузер, ама дека тоа може да биде и мојата земја, Романија, која со децении живееше во подрум – рече Богдан.

Тој, како што посочи, сака да си игра со историјата, што никако не значи дека ова не е сериозен роман.

Гостинот од Романија се осврна посебно на својата работа како преведувач на што ќе се посвети во наредниот период, откако го завршил својот нов роман што има над шестотини страници. Зборуваше и за својата работа како уредник во издаваштвото, работа што му причинува задоволство. Почнал да работи како уредник на странска белетристика кога имал 25 години.

Во текот на вчерашниот ден за гостите беше организирана и неформална тура за запознавање со градот Скопје, „Кога писател шета писатели“, предводена од Васко Марковски, во преполното Џебно кино во МКЦ се одржа креативна работилница насловена „Сторителинг: раскажи ја приказната за себе“ со писателката и драмска авторка Кристина Гавран од Хрватска, како и два поткасти на Душко Крстевски со Петар Денчев од Бугарија и со Надја Теранова од Италија.

Денес на програмата

12 ч. – Градска библиотека „Браќа Миладиновци“ – Скопје – книжевно читање „Храбри нови зборови“ со сите странски и домашни учесници. Водител: Ана Голејшка Џикова

16 ч. – КСП Центар – Јадро: „Активистичка литература“. Предавање на Игор Штикс (Хрватска)

17 ч. – Џебно кино, МКЦ: поткаст „Гол ручек“ со Душко Крстевски и Даина Ополскаите (Литванија).

18 ч.– Кино „Фросина“: Кино проекција на филмот „Петтиот брод“ (2017). Режија: Ивета Грофова. На настанот ќе се обрати и Амбасадорот на Република Словачка во Република Македонија.

19:30 – Кино „Фросина“: „Секое несреќно семејство е несреќно на свој начин“. Разговор со авторките Надја Теранова (Италија) и Моника Компаникова (Словачка) Модератори: Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски

20:30 ч.– Кино „Фросина“: Претставување на наградата за најдобар превод „Драги“ – постхумно доделување на првото почесно признание на Драги Михајловски.

21 ч. – кино „Фросина“: завршна манифестација „Војната нема женско лице“ – награда „Букстар“ 2022. Разговор со нобеловката Светлана Алексиевич (Белорусија). Модератори: Андреј Јованчевски и Лидија Танушевска.

Фестивалот е поддржан од Министерството за култура, Градот Скопје, книжевната мрежа Традуки, Европската Унија, Такси Глобал а одделни настани и од Исландскиот фонд за култура, Европската награда за литература, Романскиот институт за култура, Културно–информативниот центар на Република Бугарија во Скопје, Амбасадите на Италија, Словачка и на Романија во Република Македонија. Фестивалската програма ќе се одвива во Младинскиот културен центар, а дел од настаните и во Библиотеката „Браќа Миладиновци“ – Скопје и во КСЦ Центар – Јадро. Медиумски покровител на настанот е Македонската радио телевизија. Визуелниот идентитет е коавторство на Деница Стојкоска и Стефан Танков. Фестивалското видео го изработи Ѓорѓе Јовановиќ.

The post Втор фестивалски ден на „Букстар“: Наградата за литература на ЕУ е одлична можност особено за оние автори што доаѓаат од помали земји да излезат од границите appeared first on Република.

Издавачката куќа „Антолог“, која го организира фестивалот на европската литература „BookStar“ / „Книжевни ѕвезди“, со особено задоволство ја најавува утрешната свечена церемонија со која пред читателите се отвора импресивната програма на осмото издание на Фестивалот BookStar (3-5 октомври).

Под мотото „Храбри нови зборови“ / Brave new wor(l)ds“, годинава ќе бидат претставени исклучителни европски и домашни автори, кои ќе учествуваат на десетина книжевни разговори, поткасти, работилница за раскажување приказни, читање, предавање, а ќе бидат доделени и наградата BookStar за најактуелна книга меѓу две фестивалски изанија и нововостановената награда за најдобар превод „Драги“, во чест на Драги Михајловски. Хибридниот формат на фестивалот го даваат само два настана што ќе бидат онлајн, сите останати автори ќе присуствуваат лично во Скопје. Наградата „BookStar 2022“ ќе ѝ биде доделена на нобеловката Светлана Алексиевич.

ГЛАВНА ПРОГРАМА

3 октомври

BookStar ќе започне со претфестивалски настан – видео разговор со авторот Саша Станишиќ на тема „За потеклата и случајностите што (не) постојат“ во 15 часот, во Кино „Фросина“ Разговорот ќе го водат преведувачката на неговата книга „Потекло“, Елена Конеска Светиева и филмскиот режисер и писател кој го носи истото име и презиме со авторот – Саша Станишиќ.

Во 19:30 фестивалот „BookStar“ 2022 ќе го отвори поетот, есеист и преведувач Никола Маџиров со испраќање на својата книжевна порака до гостите. Веднаш потоа, на сцената ќе се појави „исландската кралица на трилерот“ Ирса Сигурдардотир и заедно со Јордан Коцевски и Александар Маџаровски, ќе разговараат на тема „Тајните на животот, мистериите на литературата“.

Првиот фестивалски ден ќе се заокружи со разговорот „Нова бугарска книжевност“ помеѓу современите бугарски автори Оља Стојанова Џакова и Петар Денчев, а модератори на настанот ќе бидат Владимир Јанковски, добитник на наградата Роман на годината 2020 и Душко Крстевски, преведувач од бугарски јазик.

4 октомври

Главната програма на втората фестивалска вечер, ќе започне во 19 часот со разговор со EUPL авторите – Даина Ополскаите (Литванија), Петар Андоновски (Македонија), Владимир Јанковски (Македонија), а модератори ќе бидат Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски. Ќе разговараат за „Наградата за литература на Европската Унија: Националниот наспроти меѓународниот книжевен контекст“.

Во 20 часот, фестивалот ќе продолжи со настанот „V+V=W“ – разговор со хрватскиот автор Игор Штикс, човек со богата биографија и врвен интелектуалец. Модератор на настанот е театрологот Јелена Лужина.

Во 21 часот на сцената ќе бидат авторката на книгата „Гитара од палисандер“ кој доживеа огромен успех меѓу нашите читатели – Кристина Гавран (Хрватска) и Богдан-Александару Станеску (Романија), писател и преведувач на најголемите англиски имиња на романски јазик. Заедно со нив ќе настапат и модераторите на настанот Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски. Ќе се разговара за „Историјата како приказна, приказната како историја“.

5 октомври

Последната вечер ќе започне со проекција на филмот „Петтиот брод“ (2017) во режија на Ивета Грофова од 18 часот. Филмот е снимен според истоимениот роман од Моника Компаникова, гостинка на BookStar. Писмото испратено до BookStar од филмските автори ќе биде прочитано од писателот и преведувач Стојан Лекоски.

Веднаш потоа, од 19:30 часот, е закажан разговорот „Секое несреќно семејство е несреќно на свој начин“ со авторките Надја Теранова (Италија) и Моника Компаникова (Словачка), а модератори ќе бидат Билјана Црвенковска и Александар Маџаровски. И двете авторки напишале два семејни романи кои уште еднаш ја докажуваат тезата дека иако семејниот роман е еден од најчесто користените под-жанрови во литературата, тој никогаш нема да ги исцрпи своите капацитети.

Во 20:30 часот ќе претставиме една нова иницијатива – Наградата за најдобар превод „Драги“. Целта е, од една страна, да се даде прилог кон овековечувањето на животот и делото на Драги Михајловски, а од друга страна, да се постави нов стандард во вреднувањето на преведувачката дејност.

Фестивалот ќе го заокружиме со завршната манифестација во 21 часот т.е. свечената церемонија на наградата „BookStar“ 2022 доделена на нобеловката Светлана Алексиевич за нејзината книга „Војната нема женско лице“ – во која несомнено секој збор е храбар. Видео разговор со авторката ќе водат Андреј Јованчевски, преведувач од руски јазик и професорката Лидија Танушевска.

СПЕЦИЈАЛНИ НАСТАНИ

Креативна работнилница

На 4 октомври во 14 часот во Џебно кино во МКЦ, ќе се одржи креативна работилница со писателката Кристина Гавран – STORYTELLING: РАСКАЖИ ЈА ПРИКАЗНА ЗА СЕБЕ. На работилницата ќе се истражува низ сопствените сеќавања, ќе се создаваат приказни од хаосот на нашето секојдневие и ќе се раскажуваат вистински животни настани. Работилницата е со претходно пријавување, а бројот на учесници е ограничен.

Предавање на Игор Штикс

На 5 октомври во 16 часот, во КСП Центар – Јадро, писателот Игор Штикс ќе држи предавање на тема Активистичка литература. На ова предавање авторот ќе зборува за комплицираниот, комплексен и ризичен однос помеѓу уметникот и општествениот и политички ангажман, тргнувајќи пред сè од сопственото искуство.

Книжевно читање „Храбри нови зборови“

На 5 октомври со почеток во 12 часот во Градската библиотека „Браќа Миладиновци“ – Скопје, ќе се одржи книжевно читање „Храбри нови зборови“. Ќе бидат осум европски и осум македонски автори. Ќе се прочитаат извадоци од нивните вредни дела на оригинални јазици и ќе се доживее храброста на зборот на новите книжевни гласови. Настанот ќе го води - Ана Голејшка Џикова.

Странски учесници: Ирса Сигурдардотир (Исланд), Петар Денчев (Бугарија), Богдан-Александар Станеску (Романија), Кристина Гавран (Хрватска), Оља Стојанова Џакова (Бугарија), Игор Штикс (Хрватска), Даина Ополскаите (Литванија), Надја Теранова (Италија), Моника Компаникова (Словачка)

Домашни учесници: Јордан Коцевски, Снежана Стојчевска, Билјана Црвенковска, Петар Андоновски, Елена Филиповска, Владимир Јанковски, Елизабета Баковска, Жарко Кујунџиски.

#8 саем на европската литература

За време на Фестивалот „BookStar“ (3-5 октомври), специјално за сите посетители се организира осмото издание на Саемот на европската литература.

Меѓу другото, ќе можат да се набават книгите добитнички на престижната Награда за литература на Европската Унија, но и други наслови од најдобрата европска и македонска продукција, како и три изданија што излегуваат специјално за Фестивалот – „W“ и „Сечилиште“ од Игор Штикс и „Штама“ од Ирса Сигурдардотир.

А тука ќе биде и Зборче, иновативната книжарница на тркала, која ги приближува најдобрите книги за читателите од целата држава.

Акциските цени ќе важат единствено во Младинскиот културен центар, за времетрањето на Фестивалот, секој ден од 14:00 до 22:00 ч.

Поткаст во живо

Како и секоја година, поткастот „Гол“ ручек продолжува со Душко Крстевски, познат на книжевната јавност по своите впечатливи настапи како поет и како литературен промотор.

За време на „BookStar“ 2022 на сцената на Џебното кино во МКЦ на жешкото столче ќе седнат петмина европски писатели, кои имаат што да кажат на многу книжевни и општествени теми.

Ова е можност во живо да присуствувате на снимањето на новите епизоди од првиот книжевен поткаст кај нас, и тоа:

Ирса Сигурдардотир (Исланд) – 3 октомври, 17:00 часот

Кристина Гавран (Хрватска) – 3 октомври, 18:00 часот

Петар Денчев (Бугарија) – 4 октомври, 17:00 часот

Надја Теранова (Италија) – 4 октомври, 18:00 часот

Даина Ополскаите (Литванија) – 5 октомври, 17:00 часот

Кога писател шета писатели

На 4 октомври во 11 часот, поетот, раскажувач, музичар, фотограф, преведувач, а на овој настан главно како запознавач на странските туристи со душата на Скопје – Васко Марковски ќе им прави неформална тура низ Скопје на учесниците на „BookStar“.

Васко Марковски е „урбана легенда“ на градот за кој ужива да прикажува. Соработката со „BookStar“ е од 2019 година.

НАГРАДА „BOOKSTAR“ ЗА 2022 ГОДИНА

Годинава фестивалот одлучи наградата „BookStar“ за 2022 година да биде доделена на книгата „Војната нема женско лице“ од Светлана Алексиевич, пред сè поради храброста да се пишува за жените во војната, да се интервјуираат жените кои биле директно вклучени во Црвената армија, да се разберат нивните приказни и да се споделат јавно со целиот свет. „Војната нема женско лице“ е една од најпознатите книги за војната.

The post Под мотото „Храбри нови зборови“ / Brave new wor(l)ds“ почнува новото издание на „BookStar“ / „Книжевни ѕвезди“ appeared first on Република.